نقل مکان، نه به دورها 30 Aug 2013 10:51 AM (11 years ago)

به نام دوست

بر دوستان عزیزی که با خبر نشده اند و همچنان می پرسند چرا در وبلاگ کم کار هستم. خواستم خواهش کنم اگر در جمع مشترکان قرار دارید تشریف بیاورید به صفحه من در فیس بوک . به این آدرس

https://www.facebook.com/mbehnoud1

من نیز مثل اکثر کسان فیس بوک را آسان تر دیده ام. حالا باید در فکر باشم که آرشیو چند ساله این وبلاگ را به گونه منتقل کنم به جاپی مناسب.

اما اگر از جمع مشترکان تشریف ندارید و به هر دلیل با اسم مستعار در دنیای مجازی هستید می توانید به این آدرس سر بزنید که دیگر منع و بندی هم ندارد.
https://www.facebook.com/M.Behnoud

در این صفحه که به همت دوستان برپاست علاوه بر مقالات و نوشته های چند روزانه نحوه دسترسی به برنامه های تلویزیونی و رادیویی نیز وجود دارد.

مخلمباف، آوینی و حسینی 15 Apr 2013 2:39 AM (11 years ago)

یکی هم گوگوش 28 Mar 2013 2:16 PM (11 years ago)

باز هم برخاستن به موقع از سر میز 26 Feb 2013 11:36 AM (12 years ago)

سابقه در ایران

شادمانی از این خانه رفت 10 Jan 2013 5:51 AM (12 years ago)

گذری بر انقلاب و اثرش 9 Dec 2012 5:04 PM (12 years ago)

طرح هادی حیدری، رنگین کمان 

رنگمان پریده بود 6 Dec 2012 9:48 AM (12 years ago)

در آمفی تئاتر دانشگاه سوآز لندن، بعد از مقدمه ای که یکی از استادان مرکز شرق شناسی بازگفت، چراغ ها خاموش شد و فیلمی به نمایش درآمد با عنوان "ده به اضافه چهار"، ساخته مانیا اکبری. کارگردان بعد از نمایش فیلم به سئوالات حاضران پاسخ گفت.

یادی دیگر از احسان نراقی 4 Dec 2012 4:32 AM (12 years ago)

بعد چهل سال 8 Nov 2012 11:32 AM (12 years ago)

طنین پیام دوم خرداد 23 Oct 2012 11:50 AM (12 years ago)

فیلترینگ و پارازیت در اینه خانه 3 Oct 2012 3:33 PM (12 years ago)

در این 25 سال چه شد 4 Sep 2012 1:44 AM (12 years ago)

 شب اول بعد از ابراز خبر پذیرش آتش بس، در جبهه ها گفتگو و عزاداری بود، و در جاهائی مقاومت و حمله های انتحاری چند نفره، تا فردایش  که نامه آیت الله خمینی از رادیو پخش شد و به گوش جبهه ها رسید. نامه "پدر پیرتان هم گریست" که در تاریخ به نامه جام زهر مشهور شده است. ادبیات کاربرد غریبی یافت و  دیگر جای انکار نگذاشت، پس همزمان با خالی شدن جبهه ها از سربازان و افسران شهرنشین، نوجوانان و آن ها که رغبتی به بازگشت به روستاهای ساکت و بی هیاهوی خود نداشتند، در سنگرها ماندند و نوحه خواندند و گریستند. در برابر آن ها زندگی نامعلومی قرار داشت که تصویرش روش تر از زندگی در جبهه نبود.

کمتر از یک هفته بعد از آن شب نوحه خوانی و اشک، ناگهان خبر رسید که دشمن  پیمان شکسته و از چندین نقطه مرزی – بیشتر در حدود کرمانشاه و اسلام آباد – به ایران حمله آورده است. این که باید پوزه عراق و صدام را به خاک مالید به سرعت همه گیر شد.

طرح مجاهدین 

مجاهدین خلق با  برنامه از پیش توافق شده با عراق، حمله ای را  برنامه ریزی کرده بودند. این توافقی بود که ابریشمچی و طارق عزیز قرارش را  شش سال قبل، پیش از انتقال مجاهدین خلق از پاریس به عراق امضا کردند. بر اساس آن باید عراق وقتی  جنگ به هر شکل پایان می گرفت به مجاهدین مجال دهد و حمایت کند [از جمله با بمباران مرزهای معین] تا به داخل ایران نفوذ کنند و  به تصور خود حکومت جمهوری اسلامی را براندازند. به گمان آن ها با پایان  جنگ، جمهوری اسلامی دیگر موجب و بهانه ای برای بودن نداشت و به تعبیر فرمانده شان سیب گندیده ای بود،  فقط باید مجاهدین  درخت را می تکاندند [سرقت از تعبیر مشهور استالین]. مجاهدین چنین ماده ای را در قرارداد نخستین با دولت عراق گنجاندند تا  مبادا در پایان جنگ به سرنوشت طالبانی دچار شوند [یعنی با  پایان مخاصمه دو دولت،  بر سر آن ها معامله شود، چنان که در 1975 با توافق شاه و صدام ، ملامصطفی بازرانی بندی شد] . و چنین بود که راهی شدند.

مجاهدین نقشه راهی داشتند و اهدافی، و تجهیزات نظامی کافی، افرادشان  را هم از سراسر جهان در همان هفته بعد از اعلام آتش بس  فراخواندند، حتی اعضا و نیروهای مساله دار و ناراضی هم به شنیدن پیام "جنگ سرنوشت رسیده، فروغ جاویدان تابیده، حسینی هستید یا یزیدی" که مسعود رجوی سرداد، کار و زندگی را در اروپا رها کرده و خود را به پایگاه ها رساندند، بعضی ها  حتی یادشان رفت که می دانستند قرارست گوشت دم توپ شوند. در عراق هلهله اینان  به گوش فلک رسید چرا که با سخنرانی حماسی و رزمی مسعود رجوی معلوم گشت ظرف 23 روز در تهران خواهند بود و حتی روسای واحدهائی مانند آب و برق، رادیو تلویزیون، و  راهنمائی و رانندگی هم مشخص و نقشه حرکت و جزئیات هدف هم ضمیمه دستورالعمل عملیاتی بود. 

با اولین یورش هواپیماهای عراقی به مرزها و حرکت نیروهای زمینی مجاهدین، پخش سرودهای میهنی از صدا و سیمای ایران از سرگرفته شد. در شهرها و روستاهای کشور مردمی که چند روز بود آب و جارو کرده منتظر عزیزان خود بودند تا از جبهه بازگردند، با بهت  شنیدند که عراقی ها برخلاف همه تبلیغات صلح خواهانه، بعد از  قبول آتش بس توسط ایران و خالی شدن جبهه ها، به کشور حمله آورده اند.

و چنین بود که نگارنده هم ناگاهان خود را در پایانه میدان آزادی در جمع هزاران نفری دید که می خواستند خود را به کرمانشاه برسانند. اتومبیل های شخصی، از داوطلبانی که عازم بودند  جاده های رو به غرب کشور را بسته بودند. جلو تلفن های عمومی شهرک غرب  و دیگر نقاط اطراف میدان آزادی صف درازی از کسانی بودند که ساکن محل نبودند و از محل کار خود داشتند یکسره عازم جبهه می شدند.

در کیوسک های تلفن همگانی، مردمی،  در  جواب سئوال همسر، مادر، پدر و برادر فقط می گفتند باید رفت و از میهن دفاع کرد. و با اشک و فریاد طرفینی این مکالمه ها طولانی می شد. در حالی که دیگران با مشت به شیشه کیوسک تلفن عمومی  می زدند. این صحنه حتی در آخرین روز تابستان 1359 که ارتش عراق، اول بار  به ایران حمله  کرد، دیده نشد. به فاصله نصف روز  جاده قزوین  از هر دو سو شلوغ شد، از یک سو مردم  شهرهای غرب کشور با موافقت مقامات محلی و مرکزی، از آوردگاهی می گریختند که گفته می شد بزودی صدام بر سرشان بمب شیمیائی می ریزد. از سوی مقابل مردمی بود که خشمگین از بدعهدی دوران راهی جبهه ها بودند.

و این تصویر عمومی کشور بود. چیزی که مجاهدین و صدام حسین در محاسبه هایشان نیاورده بودند اتفاق افتاد.  در یک هفته هیچ صحبتی از مجاهدین [منافقین] نشد تا روز جمعه  هاشمی رفسنجانی در مقام فرمانده جنگ خود را به نماز جمعه تهران رساند و در خطبه نخست فاش کرد که حمله آوردندگان مجاهدین بوده اند و نیروهای نظامی و داوطلبان محلی به آسانی آن ها را در کیسه ای کرده و بند آن را کشیده اند. تا آن زمان مردم باور داشتند ارتش صدام حمله کرده است. پس در حالی که جسد بیجان و تکه پاره فروغ جاودانی ها در سراسر جبهه ها افتاده بود و یک هزار تنی هم در کوه و ارتفاعات بریده از جان، نیمه جان خود را به در می بردند، مرصادی ها به خود حق دادند که شادمانی کنند. نه در آن زمان و نه بعد، در ایران کسی از این  بی خبری و خبرسازی نپرسید، که پرسیدنی هم نبود. از پیروزمندان کس نمی پرسد. و در جنگ ها فراوان از این گونه ترفندهای به کار می افتد و بخشی از جنگ است.

اینکا بیست و پنج سال از آن حادثه گذشته است. صدام عفلقی نوکر آمریکا [چنان که در شعارهای جنگ گفته می شد] به دست آمریکا ساقط و به دست شیعیان هوادار ایران اعدام شده، اسرائیل که در آن زمان مرکز هسته ای عراق را ویران کرد اینک کورس بسته است برای  حمله به تاسیسات هسته ای ایران. عراقی که شیعیان متحد ایران  در آن قدرت  گرفته اند، صنایع ویران شده نفت و گازش را ترمیم کرده و شرکت های آمریکائی و اروپائی به استخراج از آن مشغولند، در همین حال چاه های ایران زخمی و بی وسیله مانده و تولید نفتش به نصف رسیده، حالا  همان عراق جای ایران را گرفته و مقام دوم تولیدکننده نفت جهان را به دست آورده، هزار میلیارد دلار خسارت ایران از جنگی که صدام آغاز کرد،  در عمل فدای لبخند شوق شیعیان شده است. که البته در راه تامین منافع ملی فراوان از این گذشت ها و جابه جائی ها فراوان رخ می دهد. اما همه این ها بزرگ ترین تغییرات این سال ها نیست.

در آخرین روز سال 2006 و در سالگرد حمله اول آمریکائی ها به عراق، دور از چشم مردم جهان،  در یک انباری، به رای قاضیان عراقی،  طناب دار بر گردن صدام حسین تکریتی افتاد . اما چندان که چارپایه از زیر پای قدرتمند قاهری که پسران و نوه هایش هم کشته شده بودند، با لگدی کنار رفت، او رها شد و فریاد "زنده باد مقتدا" در انباری پیچید، چند دوربین تلفن همراه  آن رها شدن و صدای هق صدام را پنهان از نگاه ها  ضبط می کرد، همان تصویری که ساعتی بعد  درصفحات اینترنت و تلویزیون های جهانی نشست و تا صبح بعد دو میلیارد بیننده یافت. این چیزی بود که در مرداد  67 وجود نداشت. تلفن همراه و اینترنت.

به همین دو ساخته تکنولوژی، تلفن همراه دوربین دار و اینترنت، آن بی خبری که در زمان عملیات پایان جنگ هشت ساله [مرصاد، یا چنان که مجاهدین می گویند فروغ جاویدان] مردم را به سوی مرزها راند، عملی نیست.  چنان که تحریف سخنان محمد مرسی توسط مترجم صدا و سیما محدود و منتفی نمانده و نه تنها مردم ایران را مفتخر نکرده، بلکه به جهانی خبر رسانده و موجب شرمساری هم شده است.

اثر بی خبری 

و نگاه کنید که ندانستن  تغییر جهان و تاثیر اینترنت و انفجار انفورماتیک با دولت ایران چه کرد و در اثر بدکاری اینان چه تصور و تصویری از ایرانیان در ذهن محمد مرسی اسلامگرا  کاشته شد. آن از اول انتخابش که یک خبرگزاری نیمه دولتی ادعای مصاحبه با او مطرح کرد و  از قولش حرف ها زد که حرف او نبود و نواری را هم به عنوان سند گذاشت.  تکذیب تند این خبرسازی  اولین کار عملی رییس دولت تازه مصر بود. و حالا این ماجرای اجلاس غیرمتعهدها، که در تهران اتفاق افتاد. تصور می کنید این رفتار محمد مرسی که حتی وقتی خود را ناچار دید که برای تحویل پست ریاست جنبش غیرمتعهدها به تهران بیاید فقط چهار ساعت ماند و به همه اصرار میزبانش توجهی نکرد و به دیدار رهبر هم حاضر نشد – کاری که بقیه میهمانان اجلاس  برای خود امتیازی می دیدند– از چه بابت بود . چرا محمد مرسی، برخلاف خبرسازی خبرگزاری های داخلی برای اولین سفر  به تهران نیامد و به ریاض رفت و چرا  در نطقش، کمی خارج از موازین دیپلوماتیک بر عمر و ابوبکر تاکید ها کرد تا تفکر سنی خود را در ام القرای شیعه جهان به زبان آورده باشد و چرا تکذیب کرد که سخنی درباره تجدید روابط ایران و مصر گفته و قصدی در این مورد دارد.

و به همین غمزه بی جای از سر بی خبری، کسی که هنوز نتایج انتخابات مصر اعلام نشده روزنامه هائی مانند کیهان او را پیروز و پیروزی وی را پیروزی اسلام و جمهوری اسلامی خوانده و درشت تیتر زده  بودند، کسی که دو ماه، ماه پیشانی رسانه های راستگرای کشور بود، تبدیل شد به محمد مرسی کارندان، بی تجربه، نادان و به قول یک روزنامه کم ارزش، کسی که "عددی نیست ما سخنان بزرگ تر از او را اگر لازم بدانیم عوض می کنیم".

هفت سال بعد از مضحکه هاله نور، انگار باز هم نیازی به یادآوری است که صدای هق صدام حسین را تلفن همراه و اینترنت به گوش جهان رساند.  اما گوئی صدای  انفجار توپ در چالدران، به گوش شاه اسماعیل، نمی رسد.

دیروز که یک سردار جعفری فرمانده سپاه پاسداران  از جنگ سایبری گفته و آن را مهم تر از جنگ نظامی خوانده بود گمان کردم شاید همین را می گوید. می گوید دولتمردان و تصمیم سازان، و خبرپراکنان لازم است یک دوره بیاموزند که چه کرده است انقلاب انفورماتیک با جهان.

مصائب صد ساله نفت 26 Aug 2012 4:15 PM (12 years ago)

شرافت انسانی 17 Jul 2012 3:00 AM (12 years ago)

سزوار است اشک ریختن بر مرگ حمید سمندریان، مردی که در کار خود خبره بود، در یاد دادن آنچه فراگرفته بود خست نداشت، و فراتر از این‌ها آزاده‌ای بود که بر دیگران اثر مثبت می‌نهاد و شریف بود.

شرافت مگر چیست، برای انسان شرف انسانی داشتن و برای یک هنرمند قدر هنر شناختن و به سکینه‌ای درونی. تن ندادن به هر مجالی، تن نسپردن به هر خیالی. حمید سمندریان چنین بود. زندگی و تمنای آن او را نپیچاند چنان که به هر کار تن دهد. حب ذات چنانش نکرد که هر اهرمن را ثنا گوید. شرافت را به قربانگاه نبرد. پس نام نیکو شد.

آدم‌های بزرگ، معیار و اندازه می‌شوند. حمید سمندریان شد. در ایران ماند، سختی دید و از دور دشنام هم شنید. اما ماندن در آن سرزمین را با همه درد و رنج‌ها و همه تنگ‌نظری‌های سیستم دون‌پرور و دون‌پسند، بر زندگی دور از مردمی که دوستشان داشت ترجیح داد. معیار شد چون اینک همان‌ها که به عقوبت ماندن در وطن، ناسزایش می‌گفتند اعلامیه داده‌اند و همدرد کسی شده‌اند که همدردش نبودند تا بود.

هدف اصلی از تحریم ها 3 Jul 2012 2:17 AM (12 years ago)

دعوت برای دخالت نظامی 20 Jun 2012 4:26 PM (12 years ago)

در این هر دو جلسه پاسخ ایرانیان، به ظاهر موجب تعجب میزبانان نشده اما پرسیده اند چطور  در مورد افغانستان، عراق و لیبی  چنین اتفاقی نیفتاد. به گفته این مقامات مخالفان تبعیدی آن حکومت ها، با استقبال از دخالت آمریکا، اروپا یا ناتو، برای همکاری با آنان اعلام آمادگی کردند و در عمل نیز از این فرصت برای آزاد کردن کشورشان بهره بردند. چرا  اکثر گروه های ناراضی ایرانی حاضر نیستند هزینه کنند؟ آیا تصورتان بر این است که این عملیات پیروز نخواهد شد و در نتیجه هزینه زیادی بر دوشتان قرار خواهد گرفت.

سابقه ضد بیگانه

این که از دیدگاه سیاسی، تاریخی یا جامعه شناختی چه عواملی وجود دارد که ایرانیان را  از  همسایگان و هم کیشان خود متمایز  می کند موضوعی است که  فراوان از آن گفته و نوشته شده،  تجربه های جدید هم بر آن ها افزون شده است. کشورهائی که در دهه اخیر با کمک آمریکا و هم پیمانانش توانستند از چنگال حکومت های خودکامه نجات یابند، چنین پیداست که با ایران قابل مقایسه نبوده اند. اگر نه همه، دست کم مردم  سرزمین هائی که ملاعمر و صدام و قذافی در آن حکمرانی داشتند، مانعی در تقاضای کمک از خارجیان و سوار شدن بر تانک های آنان برای رسیدن به خانه، در پیش نداشتند. آنان توانستند با این ترتیب  تغییراتی عمده در کشورشان به وجود آورند و به طور خلاصه از دست نظام های خودکامه خشن و سرکوبگر  نجات یافتند. اما چنین پیداست که نجات آن ها هم نتوانست ایرانیان و مردمانی همانند آنان را، به طمع راه میان بر بیندازد.

آیا قدمت تاریخی و قدمت یکپارچگی تاریخی در این تفاوت موثر است. بی تردید کشوری که مدعی چند هزار سال تاریخ است با کشورهائی که سابقه تاسیسشان از قرن بیستم فراتر نمی رود، همانند نیستند. اولی ادبیات و تاریخی دارد که مدام در آن ها  از وهن همکاری با بیگانه دم زده شده  و دومی چنین دغدغه ای ندارد. و نمی توان گفت تاثیر ادبیات و تاریخ بر مردم یک کشور کم است.

آیا سابقه جنبش ها و تلاش های مردمی برای مبارزه آزادی، در این معامله جائی دارد. به زبان دیگر کشوری مانند ایران  که مردمش صد و پنج سال قبل اولین انقلاب منطقه خاورمیانه را برای محدود کردن قدرت حاکم  برپا داشتتد و به ثمر رساندند، در حالی که در آن زمان نیمی از اروپا حکومت های مردم سالار نداشتند،  آیا با مردمی که از بدو تولدشان جز دیکتاتوری ندیده اند، برای تغییر سرنوشت خود، یکسان عمل می کنند.

ایرانیان انقلاب مشروطیت، جنبش دوران استبداد صغیر، دموکراسی و هرج و مرج دوران سلطنت احمد شاه، استبداد سازنده زمان  رضاشاه، آزادی های بعد از جنگ جهانی، نهضت ملی نفت، دوران استبداد مدرن محمد رضاشاهی، انقلاب منتهی به حکومت جمهوری، جنبش اصلاح طلبانه دوم خرداد و سرانجام جنبش سبز برای به دست آوردن آزادی انتخابات را در عرض صد و پنج سال از سر گذرانده اند. و در همه این مسیر، شعارشان ضدیت با استبداد و دخالت بیگانه بوده است. فرق دارند با کشورهائی که سند مالکیتشان توسط کسی امضا شده که امروز فرزند یا نوه اش به همان سیاق حکم می راند.

 از همین روست که هنوز رایج ترین تهمت حکومتگران به جامعه ناراضی ارتباط با بیگانگان است و هنوز بزرگ ترین نکته گیری مخالفان حکومت و دولت به روند اداره کشور این است که ایران را بیش از همیشه به بیگانگان وابسته کرده اند. در این معامله عملکرد و سابقه گوینده نقشی ایفا نمی کند و کسی را گول نمی زند. محمود احمدی نژاد که بیش از همه روحانیون حاکم فریاد ضد بیگانه سر داده، جهانی را علیه خود شوریده و از همین راه محبوبیتی برای خود در میان توده های محروم منطقه خریده، وقتی تولیدات کشور را منهدم کرده و  برای کشیدن بار پرچم ضد آمریکائی، ایران را عملا مستعمره سیاسی روس و ریزه خوار اقتصادی چین کرده است، چطور می توان شعارهایش را جدی گرفت. می گویند دو صد گفته چون نیم کردار نیست.

 آخرین پادشاه ایران که هم پیمان آمریکا و غرب بود و این بر کس پنهان نبود و مخالفانش او را ژاندارم آمریکا و نوکر واشنگتن می خواندند وقتی فهمید  وزیر علوم  کارت اقامت در آمریکا [گرین کارت] دارد فرمان به عزل وی داد و به توضیحات این و آن توجهی نکرد که نشان دادند پروفسور سمیعی به علت تدریس در دانشگاه های آمریکا و رفت و آمد مدام نمی تواند در صف ویزا بایستد و کارت اقامتی گرفته است. اما  محمود احمدی نژاد که محرومان جهان وی را مقاوم در مقابل آمریکا و اسرائیل می دانند و از مخالفان خود سفری به اروپا را توقع ندارد، دو وزیر کابینه و هفت مشاورش تابعیت کشورهای اروپائی و در یک مورد آمریکا را در جیب دارند، و همین تازگی فاش شده است که رییس بانک ملی منتخب وی دارای تابعیت کانادائی است.

ناصرالدین که پنجاه سال بر ایران سلطنت داشت و هیچ شهرتی به ملی گرائی و بیگانه ستیزی ندارد وقتی به اصرار زمانه در عین جوانی مجبور به پذیرش میرزا آقاخان نوری به صدارت شد شرط کرد که تذکره فرنگی  [گذرنامه انگلیسی] خود را پاره کند. تا نکرد حکم صدارتش نداد.

چنان که دو پادشاه پهلوی که به درست یا غلط در تاریخ متهم شده اند که با کمک بیگانگان – به طور مشخص بریتانیا بر کشور مسلط شده اند و مدعیان حوادث دو کودتای سوم اسفند و 28 مرداد، و همچنین شهریور 20 را که منجر به پادشاهی فرزند رضاشاه شد به عنوان سند مستند خود ذکر می کنند – چون به عملکردشان، در دو جنگ جهانی بنگریم مشهود می شود که  وقتی اوضاع را مساعد دیدند، در مقابله با قدرت خارجی  هیچ از مدعیان پرسروصدای سیاست عدمی [یا مستقل ملی] کم نگذاشتند و بر اساس یک نظریه تاریخی رضا شاه و فرزندش سقوط خود را از آن رو تسهیل کردند که با افراط در بیگانه ستیزی می کوشیدند، آن ننگ را از نام خود پاک کنند.

وقتی شاهان مشهور به وابستگی به غرب چنین بوده اند چه تمنا از چهره های مبارز سیاسی که در حسرت آزادی برای کشور خود هستند و می خواهند سرانجام از همین مردم با همین خلقیات رای بگیرند، چطور ممکن است اینان  بهشت رویائی خود را به دو گندم بفروشند و گناهی بر گناهان نکرده خود بیفزایند.

 نمونه های تاریخی

اگر استبداد و استعمار خارجی را دو عامل برانگیزاننده مردم آزادی خواه بگیریم، جالب است که قهرمانان نامدار ایرانی، همچون دکتر مصدق، شهرت خود را به عنوان مقاومت در برابر قدرت خارجی به دست آورده اند، امیرکبیر صدراعظم بزرگ قرن نوزدهمی ایران مرگ را پذیرفت و قرار گرفتن زیر پرچم یک سفارت خانه بیگانه را نپذیرفت و چنان که در تاریخ آمده گفت "من هفت کشور را زیر بیرق ایران می خواهم حالا بیرق بیگانه بر سر در خانه ام بزنم" ایستادند. از دکتر شریعتی شنیدم که می گفت سلسله پادشاهی پهلوی سرنوشتی مانند دیگر سلسله های پادشاهی نخواهد یافت چون آن دیگران همواره با جنگی با دشمن خارجی و در مقام دفاع از وطن به قدرت رسیدند و رضاشاه نه فقط جنگی با بیگانگان نکرد بلکه مشهور است که به خواست انگلیسی ها به این پایگاه رسید.

در تاریخ به عنوان بزرگ ترین ننگ برای سلطنت، از آن  لحظه ای سخن می رود  که محمد علی شاه از ترس انقلابیون به سفارت روس پناهنده شد.

رضا شاه هزار آبادانی در ایران کرد که احمدشاه یکی از آن ها را به یادگار نگذاشت، اما وقتی متفقین او را به اسیری بردند مردم در خیابان ها شیرینی پخش کردند، اما همان ها شانزده سال قبل  برای احمد شاه و غریبی وی ترانه سرودند. اولی به درست یا غلط مشهور بود که به توصیه ژنرال آیرون ساید به سلطنت رسیده  و دومی به درست یا غلط مشهور است  که در مقابل زیاده خواهی دولت بریتانیا ایستاد و حاضر نشد قرارداد 1919 را امضا کند. استادم دکتر شیخ الاسلامی می گفت چنین نیست، اما چه کنم که در باور مردم چنین نشسته است.

این نمونه ها را می توان ادامه داد و ده ها مشابه آن را به یادها آورد. به گمانم این استدلال  که روزگار تغییر پذیرفته و در دهکده کوچک جهانی دیگر آن گونه استقلال خواهی و ضدیت با بیگانگان معمول نیست، که یکی از استادان فرهیخته سیاسی درباره آن نوشته است، به تنهائی نمی تواند همه نشانه ها را رد کند و جامعه سنت زده را به خود بخواند.

بر همین اساس گمان می رود  مقالاتی که توسط نویسندگان و اهل قلم درباب  دعوت از  آمریکائی ها  برای حمله نظامی به ایران – با هر ادبیات و هر نوع نامگذاری - نوشته می شود،  کاری عبث است.  شاید بتوان همین سخن  را در جهت عکس هم بر زبان آورد.  یعنی آن ها هم که مقالاتی مهیج در مخالفت با حمله نظامی آمریکا به ایران می نویسند نیز سر بی صاحب می تراشند و بر تابوتی نوحه می خوانند  که در آن جنازه ای نیست.

از گروه ها و احزاب سیاسی انتظار می رود که وقتی فضای جهانی چنین تهدید آمیز است و رسانه های عالم پر از گمانه زنی هائی در این زمینه، سیاست خود را آشکارا بیان دارند. اما از افرادی همچون نویسنده این قلم که کسی در ایران چشم انتظار نظر آن ها نیست و به فتوایشان کس نه به جنگ می رود و نه به صلح می نشیند، هیچ کس انتظار نظردهی ندارد. به گمانم این حماسه سرائی جز برای  اثبات وطن خواهی نویسنده در دادگاهی فرضی هیچ اثری ندارد.

هیچ کس نیست

اگر قصد نیت خوانی و متهم داشتن مخالفان سیاسی نباشد باید به یاد مخالفان حمله نظامی آورد  تاکنون  هیچ گروه سیاسی ایرانی، از حمله نظامی دیگران به کشور حمایت نکرده است، حتی تنها گروه مسلح مخالف جمهوری اسلامی که پایگاه نظامی هم  در عراق داشتند و نمایندگانشان  در کاخ های دولتی  و پارلمان های عالم دنبال دوست می گردند، از این که آشکارا چنین سیاستی را اعلام دارند پرهیز می کنند. هواداران سلطنت چنین سیاستی را همواره رد کرده اند و در سخنان مدعی پادشاهی هم نشانه ای از این نیست. جمهوری خواهان نیز به صراحت تمام هر نوع حمله خارجی را تقبیح کرده اند.

سرانجام در این انبار می ماند چند نویسنده  درد کشیده و تبعیدی که از آزادی های سرزمین های میزبان برخوردارند و راحت نظر خود می نویسند، چنین می نماید که بیشتر به نمونه های جنگ جهانی دوم [ژاپن و آلمان] نظر دارند که حمله نظامی متفقین سرآغاز دوران تازه ای در زندگانی آنان بود. می گویند چرا خود را با افغانستان و عراق و لیبی مقایسه کنیم، ایرانیان، با آلمان و ژاپن قابل مقایسه اند.

 به نظر چنین می رسد که بحث درباره قبح و حسن حمله نظامی را باید گذاشت و دید کسی از شناخته شدگان سیاست هست که به صاحب مقامان  آمریکائی یا اروپائی خبر دهد که آماده ایفای نقش حامد کارزای است. گمان نمی رود تا به حال چنین کسی یافت شده باشد. اما در مقابل در هر دیداری بین  چهره های ایرانی  با دولتمردان و یا اعضای پارلمان کشورهای دیگر، به نظر می رسد  که کسانی آماده اند تا نقش آیت الله خمینی در سال 1357  یا  جلال طالبانی در عراق، مرسی یا احمد شفیق در احوال همین روزهای مصر  را بازی کنند.

اما  دولتمردان طرف مذاکره در غرب خوب می دانند، ایفای چنان نقش هائی  لازمه اش داشتن هوادارانی است که قبلا خیابان ها را انباشته باشند که چنین صحنه ای در سال های اخیر دیده نشده است.  یک بار هم که در اعتراض به روند برگزاری انتخابات ریاست جمهوری [در خرداد 88] چنین صحنه ای دیده شد باز بر بالای آن کس حاضر به ایفای نقشی بالاتر از ریاست جمهوری در نظام جمهوری اسلامی نبود.    

دو روز ماندنی خرداد 13 Jun 2012 10:51 AM (12 years ago)

خرداد را، گروهی به سومین روزش می شناسند که یادآور آزادی خرمشهر و بیرون رفتن ارتش عراق از این شهر بزرگ مرزی جنوبی کشور است، که یک چند "خونین شهر" نام گرفت. برخی چهاردهمین روز این ماه را که یادآور درگذشت بنیان گذار جمهوری اسلامی و انتخاب آیت الله خامنه ای به جای اوست به تاثیری که در ادامه حیات جمهوری داشت با اهمیت می دانند.

کتاب های درسی جمهوری اسلامی، از پانزدهمین روز خرداد به عنوان آغاز انقلاب اسلامی نام می برند، روزی که در سال ۱۳۴۲ برای اولین بار نام "حاج روح الله خمینی" همه گیر شد و آن زمانی بود که این استاد منزوی شده و قاطع و اهل سیاست حوزه علمیه در نطقی تند اصلاحات شاه را به نقد کشید و زمانی که وی را دستگیر کردند، مردمانی در بازار تهران شوریدند و چند ده تن از مردم روستای پیشوای ورامین، کفن پوش به تهران ریختند و عده ای از آنان کشته شدند.

سی امین روز خرداد نیز، پس از ۳۱ سال هنوز در خاطر کثیری از مردم ایران جا دارد، روزی که درگیری مسلحانه مجاهدین خلق با نظام آغاز شد. در همان روز عملا اولین رییس جمهور ایران معزول گشت و از آن پس گروه های سیاسی سرکوب شدند و روحانیون پا به عرضه دولتمداری نهادند. و این پایان چهار سال آزادی سیاسی نسبی بود که با انقلاب ضد سلطنتی آغاز شد. فصلی از تاریخ معاصر که در روز سی ام خرداد ۱۳۶۰ آغاز شد هزاران خانواده را داغدار و مصیب دیده کرد و به یک ادعا نیم میلیون نفر را از کشور راند.

اما با گذشت زمان، سالگرد آزادی خرمشهر نیز، با گذشت سی سال، به سرنوشت روز ۲۱ آذر مبتلا شده که پنجاه سالی در تقویم رسمی کشور روز نجات آذربایجان و روز ارتش نام داشت. سالگردهای نیمه خرداد هم اهمیت خود را نزد توده مردم از دست داده و تنها شیرینی دو روز تعطیلات رسمی بهاری باقی مانده است.

اما دوم خرداد و بیست و دوم خرداد، خون تازه به رگ دارد و به این زودی فراموش شدنی نیست.

اهمیتی که این دو روز خردادی در حافظه تاریخی نسل حاضر ایرانیان یافته از آن روست که هر دو ماجرا، توده مردم و اراده آن ها بود که جنبشی آفرید نه تصمیم حکومتی بود و نه دخالت خارجی، در این هر دو روز تحول خواهان و کسانی که خواستار اصلاحات مسالمت آمیز هستند با رعایت همه آئین ها و قرارهای نظام که گاهی از اصول قانون هم فراتر می رفت، به میدان درآمدند.

دوم خرداد

وقتی اولین نتایج انتخابات ریاست جمهوری خرداد ۱۳۷۶ از پیروزی قاطع و بی سابقه محمد خاتمی خبر داد که بیست میلیون نفر از اصلاح طلبان و تحول خواهان هر صنف و گروه و طبقه ای به او رای داده بودند، اولین کس که پیام این واقعه را شنید رقیب وی علی اکبر ناطق نوری بود که تا یک ماه قبل رییس جمهور حتمی آینده محسوب می شد. اما راست سنتی و هیات موتلفه اسلامی به عنوان مودیان جمهوری اسلامی، نه فقط این انتخاب را به رسمیت نشناختند بلکه از همان لحظه عزم جزم کردند که این "خطای جوانان" را از تاریخ ایران پاک کنند. شب قبل از انتخابات، آیت الله مهدوی کنی، دبیر تشکل پرنفوذ جامعه روحانیت مبارز، اعلام داشت می داند که رای آیت الله خامنه ای به ناطق نوری است.

وقتی حادثه رخ داد آیت الله خامنه ای هم دوم خرداد را "حماسه" خواند و نشانه مردم سالاری و گنجایش مردمی نظام جمهوری اسلامی. او در اولین واکنش - گفته آیت الله مهدوی کنی را نادیده گرفت و - اعلام داشت که حضور سی میلیون نفر را در پای صندوق ها از خدا خواسته بود. اما جناح راست که تا یک هفته قبل با داشتن محمد یزدی در راس قوه قضائیه و ناطق نوری در راس مجلس [دوره پنجم] خود را آماده فتح همه قله های قدرت نظام می دید، از همان لحظات اول نشان داد به این تعارفات مبتلا نیست و قدرت را برای مماشات با رقیب به دست نیاورده است. و همین بود که دوم خرداد یک جنبش شد.

تا پیش از آن که جناح راست، ترور فیزیکی آغاز کند و هر هشت روز یک بحران برای دولت اصلاحات بسازد، دوم خرداد یک انتخابات مردمی بود و مدیران منتخبش هم در داخل چارچوب های معین نظام قصد داشتند تا جامعه را از آسیب های انقلاب و جنگ بپیرایند و بنا به تز سعید حجاریان [که وی را تئوریسین اصلاحات نوشته اند]، بعد از انقلابی گری [هشت سال گروگان گیری و جنگ] و بعد از توسعه اقتصادی [هشت ساله ریاست هاشمی رفسنجانی]، زمان توسعه اجتماعی و سیاسی رسیده بود.

حجاریان به عنوان معاون مرکز مطالعات استراتژیک وقتی اول بار پرونده ای با عنوان نظریه توسعه اجتماعی و سیاسی برای هاشمی رفسنجانی بازگشود، رییس جمهور وقت از او پرسیده بود "آقا سعید این را از خودت در آوردی یا در علم امروز زمینه دارد". از آن پس بود که وزارت اطلاعات به ریاست علی فلاحیان و معاونت سعید امامی ماموریت یافت تا با نخبگانی از هر رشته گفتگو کند و نظر آنان را درباره آینده نظام بپرسد. این بخشی از یک بررسی بود که سرانجام در اختیار رهبران نظام قرار گرفت.

نویسنده این یادداشت را هم، آن زمان بی خبر به "هتل هما" فراخواندند. همه کسانی که به این جلسات خوانده شدند از پیش نمی دانستند که مقصود نه بازجوئی بلکه نظرپرسی است. آن روز سعید امامی در صف آخر حاضران نشسته اما جلسه را هدایت می کرد. ساعتی بعد با کمی خشم پرسید "یعنی ما باور کنیم که شما می روی در انتخابات به آقای ناطق رای می دهی یا آقای ری شهری... آخه مگه ما ... لاالله الا الله ". پاسخم این بود "شما رای مرا نپرسیدید. من که پیداست به آقای خاتمی رای می دهم اما شما پرسیدید کدام را به مصلحت می دانم گفتم آقای ناطق. چون باورم این است که شما تحمل اصلاحات را ندارید. و دیوار را خراب می کنید... منتها بر سر ما."

چهار سال بعد از آن زمانی که جمعی از اعضای وزارت اطلاعات را به اتهام قتل های زنجیره ای به زندان انداختند و سعید امامی در زندان خودکشی کرد، نویسنده این یادداشت در سالن شش آموزشگاه زندان اوین زندانی بود که با مصطفی کاظمی معاون سعید امامی و مهرداد عالیخانی همکارش همبند شده است. مصطفی کاظمی که در زندان وزن از دست داده و نحیف و هراسان خود را قربانی می دید و گمان داشت که بزودی اعدام می شود گفت "دیدید نظرتان درست نبود، ما به زندان افتادیم و کشته دادیم". در پاسخش گفتم "انگار از یاد برده اید که ما هم به زندانیم. خب شما دیگر خیلی تند رفتید. این مقدارش را تصور نکرده بودم".

و این یک گوشه از زخمی بود که اقتدارگرایان راست، در مقابله با رای مردم، بر پیکر جامعه ایران زدند اما بیش از آن که به اصلاح طلبان صدمه برسانند شکافی در دیوار نظام ایجاد کردند. از آن پس در هر تحلیلی نوشته می شود که این نظام هیچ "حماسه" ای و اصلاحاتی را تاب نیاورد. جز سرکوب راهی برای اداره کشور نمی شناسد و جز خودکامگی هیچ راهی را برنمی تابد.

حماسه دوم خرداد، یک سال بعد از تولد خونین شد، ستم دید و جاودانه شد. بغضی شد در گلوی نسلی که با گل و شعر و ترانه پای صندوق رای رفته بودند. جناح راست در صدد کسب اقتدار و دائمی کردن آن، در برابر نهضت دوم خرداد ایستاد، و همین ایستادگی به دوم خرداد جاودانگی داد. اقتدارطلبان بیهوده گمان کردند اگر این نسل را بترسانند، یا به کاسبی بکشانند و یا آواره کنند، حکومت برای ربع قرنی آسوده و آسان خواهد بود. چنان که بعد از تابستان ۳۲ حکومت پادشاهی آسان بود تا سال ۵۷ ، درست ربع قرن.

این جناح پیش از نهضت دوم خرداد هم با تصویب نظارت استصوابی شورای نگهبان ستون مردم سالاری نظام را شکسته و مجلس را دو مرحله ای کرده بود تا هیچ غریبه ای بدان راه نیابد، و باز همین جناح با فربهی بخشیدن به اختیارات مقام دائم العمر، آن قدر که در هیچ قانون اساسی دیگری در قرن بیست و یکم به یک فرد چنین اختیاراتی داده نشده، نشان داد که از تحولات دنیای مدرن چیزی نمی داند و جز خودکامگی راهی برای اداره جامعه نمی شناسد.

در جدال اقتدارگرایان با هواداران اصلاحات، ده ها نفر کشته شدند [در قتل های زنجیره ای، در مهلکه کوی دانشگاه و در زندان های تحت تسلط این جناح]، هزاران نفر به زندان افتادند که نخبگان در میانشان اکثریت داشتندو صدها هزار نفر از کشور رفتند که مغزهای برجسته و استثنائی در میانشان اکثریت داشتند. نظام جمهوری اسلامی نه فقط سود "حماسه دوم خرداد" را در خزانه خود نریخت بلکه خاطره ای تلخ در ذهن افکارعمومی جهان نهاد تا بدانند در ایران مدعی مردم سالاری دینی، چطور رقابت های سیاسی، به آتش کشیدن جامعه معنا می دهد. اقتدارگرایان در برابر چشم جهانیان اعتباری را که دولت خاتمی برای نظام ساخته بود به باد دادند. بر خرابه مرکز گفتگوی تمدن ها شادمانی کردند. اما همین فشار ها نهضت دوم خرداد را جاودانه کرد.

ناظران و آگاهان نوشته اند در دوم خرداد سال ۱۳۷۶ در پایان هشت سال رهبری آیت الله خامنه ای و هشت سال ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، آمار نشان می داد که صدمات جنگ تا اندازه ای جبران شده و خدمات عمومی به کار افتاده بود و این فرصت یگانه ای بود تا نظام جمهوری اسلامی از صف کشورهای غیرمردم سالار خارج شود و خاطره بد جنگ های داخلی و گروگان گیری را از ذهن جهانیان بزداید. حتی برخی نوشته اند فرصت آن بود که آرزوی قدیمی شیعیان عملی شود و نظام جمهوری اسلامی الگوئی شود برای مسلمانان جهان و همسخنی برای جامعه جهانی، اما چنین بلند نگاهی در دستور اقتدارگرایان نبود.

با این همه رای مردم ایران در دوم خرداد ۱۳۷۶ که رییس جمهور برگزیده شان بارها گفت که خود را نه موجد بلکه مولود آن حماسه می داند، اثر خود را گذاشت و راهی را برای آیندگان گشود. مدیران و گروه هائی که در پایان ریاست جمهوری محمد خاتمی، حاملان الگوهای اقتصادی و سیاسی اصلاح طلبی شناخته می شدند، نتوانستند در قوه مجریه بمانند. آنان در انتخاباتی که برای تعیین جانشین محمد خاتمی برگزار کردند زخم خورده و تکه پاره و از هر سو زیر اتهام و فشار، بازی غیرعادلانه را باختند و هیچ یک از سه نماینده ای که در صحنه داشتند در مرحله اول حد نصاب را به دست نیاوردند.

در مرحله دوم هم چون اصلاح طلبان ناگزیر شدند از هاشمی رفسنجانی حمایت کنند که تا چندی پیش شخص منفی قصه آن ها بود، روشی اقناعی نیافتند و احمدی نژاد ادعا می کند که برخی از اصلاح طلبان در آن انتخابات به او رای دادند. شاید این ادعائی بیراه نبوده باشد و هر کس در آن زمان در مقابل آقای هاشمی قرار می گرفت می توانست روی آرای بخشی از هواداران اصلاحات حساب کند.

در سال ۱۳۸۴ ، با همه سخن ها که از تقلب شبانه اقتدارگرایان می رفت در عالم واقع برای دومین بار در تاریخ ایران، یک طرح و یک مطالعه پیشینی بر اساس نظرسنجی گسترده برای انتخابات ریاست جمهوری جواب داد. بار اول وقتی بود که اصلاح طلبان مستقر در مرکز مطالعات استراتژیک، طرح توسعه اجتماعی و سیاسی را پیش کشیدند و شعارهای نامزد آینده انتخابات را بر اساس مطالعات خود استخراج کردند و در دوم خرداد آن را به رای مردم گذاشتند و پیروز شدند. اما در دومین تجربه یک اقتباس محض بود که در زیر بخش شورای نگهبان شکل گرفت.

در دومین انتخابات شورای شهر تهران، بعد از عدم موفقیت دوره اول، اقتدارگرایان راست اکثریت ارا را به دست آوردند و به پیامی غیبی کسی به اسم محمود احمدی نژاد را به عنوان شهردار تهران برگزیدند و او از روی طرحی که در بخش اجرائی شورای نگهبان ساخته شده بود کار خود را آغاز کردند اول بزرگ ترین طرح شان برای شهر ساخت بنای یادبود شهیدان در همه میدان ها و دفن جنازه شهیدان در آن بود و در گام دوم مداحان و نوحه خوانان را در مراکز فرهنگی که کرباسچی ساخته بود مستقر کردند.

محمود احمدی نژاد در مرحله دوم انتخابات سال ۱۳۸۴ دستش به عنوان برنده بلند شد اما با رای های بسته بندی شده بسیج در و در اولین انتخابات مهندسی شده نظام. اینان بر اساس نظرسنجی ها دریافته بود که در صورت قرار گرفتن در مقابل هاشمی رفسنجانی مرد مقتدر نظام، خواهند توانست آرای محرومان را جلب کند. اما برای این کار باید رای مهدی کروبی را مهار می کردند و این همان کاری است که در شب انتخابات صورت گرفت و شیخ مهدی کروبی بعد ها گفت "ساعتی به خواب رفتم کار تمام شده بود".

با همه صعوبت تحمل محمود احمدی نژاد در راس دولت، جوانان و زنان که نیروی محرکه اصلاحات بودند در آسیب شناسی انتخابات ۸۴ به اشتباهات خود، پراکندگی نامزدها و نادیده گرفتن ترفند های رقیب اعتراف کردند. و منتظر ماندند تا کارنامه دولت تازه برای همگان مکشوف شود.

بیست و دوم خرداد

چهار سال بعد از انتخاب احمدی نژاد، و روی صحنه آمدن کسانی که در گفتگوهای درون گروهی "امام زمانی های مصباحی" خوانده شدند، چنان آشفته بازاری در میان قوا ایجاد شده بود و چنان ریخت و پاش، فساد و بدعملی گریبان دولت و کشور را گرفته بود که هر رقیبی را دعوت می کرد که وارد انتخابات شود و بختی بیازماید. دولت نهم جمهوری اسلامی معیار و رکورد تازه ای از آمار دروغ، ادعاهای معنوی و مالی باورنکردنی وارد جامعه سیاسی کشور کرده بود که تنها با دستکاری و "مهندسی آرا" و استفاده از ترفندهای معمول در جوامع خودکامه ماندنشان در قدرت امکان پذیر بود.

اصلاح طلبان به درست دریافتند فرصت حضور، زودتر از آن که گمان می رفت فرارسیده است. همه چیز نشان می داد که بخش میانه رو جناح راست هم نگران از آینده، برای نجات از دست احمدی نژاد و یارانش راهی می جویند. مشکل این بود که اصلاح طلبان صاحب نام - کسانی مانند غلامحسین کرباسچی، عبداله نوری و عطاالله مهاجرانی - هر کدام به ترتیبی و بیشتر با احکام صادره توسط قضات در موقعیتی قرار داشتند که امکان عبورشان از شورای نگهبان وجود نداشت. محمد رضا خاتمی تنها شانس بود که او نیز با دریافت پیام های تند، صحنه را واگذار کرد. از طرف دیگر مهدی کروبی که با تاسیس حزب اعتمادملی موفق به جذب نیروهای متبحر شده بود، حاضر به هیچ مصالحه ای با اصلاح طلبان نبود و اصرار داشت که فقط نامزد حزب اعتمادملی است. وی از ماجرای انتخابات دوره قبل دلگیری هائی از اصلاح طلبان داشت که موجب شد از دبیری مجمع روحانیون مبارز هم کناره گیرد.او اعلام داشت که با دوم خردادی ها نسبتی ندارد.

در چنین فضائی که هر کس طرح و برنامه ای داشت تنها یک زمینه سنجی می توانست به انتخاب بهتر کمک کند. محمد خاتمی خلاف میل خود به این کار تن داد و با اعلام نامزدی برای انتخابات ریاست جمهوری دو سفر انجام داد که زمینه انتخابات سنجیده شود، با همین حرکت ساده چنان گرمائی از خاکستر دوم خرداد برآمد و چنان موجی از احساسات مردم برانگیخته شد که نشان داد جناح راست در سرکوب دوم خرداد تا چه اندازه ناموفق بوده است.

راهکار محمد خاتمی موثر افتاد و میرحسین موسوی که هم در انتخابات ۸۴ و هم در چند ماه قبل از آن حاضر به ورود به مبارزات انتخاباتی نشده بود، اعلام داشت که آماده کارزار است. خاتمی بر اساس عهدی که داده بود کنار کشید و دوم خردادی ها که برخیشان آماده پذیرش کسی به جای او نبودند، با اصرار و توصیه وی کم کمک گرم شدند. جنبش سبز بلندتر از آن که گمان می رفت پر پرواز گرفت. مهدی کروبی از قبل اعلام داشته بود که در مقابل هیچ کس جا خالی نمی کند. جمع کثیری از اصلاح طلبان و همراهان دولت دوم خرداد به حمایت از کروبی همت کردند. اما هر چه تاریخ برگزاری انتخابات نزدیک شد، جنبش سبز با سخنان سنجیده و برنامه های منسجم میرحسین موسوی اوج گرفت.

میرحسین که اول گمان می رفت تنها دلیل انتخابش این است که شورای نگهبان نخواهد توانست وی را با داشتن عنوان "نخست وزیر امام" رد صلاحیت کند، در عمل چنان پختگی از خود نشان داد که امید دوباره ای در مردم جان گرفت. آن بخش از دوم خردادی ها هم که از شکست در انتخابات ۱۳۸۴ چنان نومید شده بودند که خیال شرکت در انتخاباتی دیگر نداشتند این گرما را پذیرفتند، دیگر عزم ها جزم کردند.

موجی که بنا به قرعه کشی در صدا و سیما سبز شد به رهبری میرحسین موسوی چنان رنگ کشور را عوض کرد و چنان در جهان به صدا در آمد که اوپوزیسیون جمهوری اسلامی که حتی در انتخابات دوم خرداد هم تحریم را ترجیح داده بود این بار با مردم همصدا شد و صف های دراز در برابر کنسولگری های جمهوری اسلامی در سراسر جهان پدید آمد و جهانیان را به تماشا خواند. بار دیگران جهانیان متوجه ظرفیت مردم سالاری در ایران شدند. چنان بود که وزیر اطلاعات احمدی نژاد به او خبر داد هواداران موسوی همه جا را گرفته اند و پیروزی وی مقدور نیست. اما احمدی نژاد به آخرین دریچه امید بسته بود.

بزرگان در بازی انتخابات، بر اثر قراری از پیش تعیین شده و یا محظوری شرعی و عرفی شرکت نمی کردند، اما برای حضور فرزندان آن ها منعی نبود. مهدی پسر دوم هاشمی رفسنجانی به اردوی میرحسین موسوی پیوسته بود و مصطفی پسر دوم آیت الله خامنه ای، اردوی مقابل را تقویت می کرد. این دو از کودکی با هم بزرگ شده، همسن و همسنگر بودند، با امکانات خود انتخابات را گرما بخشیدند. بدین سان نظرسنجی، نظرخواهی، گمانه زنی و دادن سیستمی الگوبرداری شده از احزاب مردم سالار جهان، تجربه می شد. هر چه بیست و دوم خرداد روز برگزاری انتخابات نزدیک تر شد توجه این بخش ها به رسانه ها افزون گشت.

احمدی نژاد در انتخابات سال ۸۴ به ابتکار مهدی کلهر مشاور رسانه ای خود، از رسانه های فارسی زبان خارج از کشور هم سود برده بود، این بار نیز یک ماه مانده به انتخابات، از همان طریق، با ارسال پیام هائی کوشید تا باز هم از رسانه های فارسی زبان خارج از کشور بهره گیرد، اما راه بهتری برویش گشوده شد.

در اتاق رسانه ستاد انتخاباتی مهدی کروبی؛ کسانی مانند غلامحسین کرباسچی، عباس عبدی، محمدعلی ابطحی و جمیله کدیور حضور داشتند. اما ستاد میرحسین موسوی با تجربه جوانان دوم خردادی، مدرن و مردمی بود چنان که با امکانات کم بیشترین بهره نصیب کند. این جا شوری باورنکردنی کمبود امکانات را جبران می کرد. اما در طرف احمدی نژاد، نیازی به اتاق رسانه نبود، در طبقه هشتم ساختمان جام جم، حاجی منصور ارضی، رحیم مشائی، ثمره هاشمی و چند تن از کارشناسان رسانه ای صدا و سیما در اتاقی بسته برنامه ریزی می کردند. از این اتاق برنامه ریزی برای مناظره چهره به چهره نامزدها بیرون زد، خبرش که به ستاد جوانان سبز رسید هورا کشیدند. تا پیش از این، مناظره رو در روی نامزدهای انتخاباتی در ایران تجربه نشده بود.

نکته ای که در آن شادمانی به دیده گرفته نشد این بود که میرحسین موسوی، فردی که در جوانی رییس دولتی انقلابی شد و در دوران سخت جنگ و گروگانگیری قوه اجرائی را مدیریت کرد، به علت داشتن سوابقی با گارد اول انقلاب، و اطلاعات دست اول از گذشته جمهوری اسلامی، در عین دلبستگی به آرمان های آیت الله خمینی، نخواهد توانست در بسیاری موارد با احمدی نژاد همکلام شود. این محظوری بود که محمود احمدی نژاد نداشت و اگر هم به او توصیه می شد حاضر نبود در یک قدمی شکست بدان تن دهد.

رای حاصل از مناظره های تلویزیونی به نفع نامزد پیروز جنبش نبود. احمدی نژاد با کمک کارشناسان رسانه ای صدا و سیما که با رضایت عزت الله ضرغامی به وی پیوسته بودند، موفق شد با نام بردن از هاشمی رفسنجانی و ناطق نوری برای همان "جنوب شهری های محروم" پیام بفرستد که تمام قدرت های داخلی و خارجی در مقابل این خدمتگذار کف خیابانی صف کشیده اند. و پیام دوم این بود که رقیب من نه میرحسین موسوی بلکه تمامی قدرتمندانند.

او با الگو برداری از روشی که در مناظره های آمریکائی معمول است اول ترفندی به کار گرفت تا میرحسین موسوی [و هم مهدی کروبی] را به خشم اندازد پس آن گاه خود را خاکسار مردم، کف خیابان و ... لقب داد. او حتی ابائی نداشت که آمار دروغ بسازد و نمودارهای جعلی نشان دهد. لقب "دولت خدمتگذار" را که سال ها به دولت میرحسین موسوی گفته می شد به خود اختصاص دهد، چنان که بعد از همه گیر شدن رنگ سبز، شال سبز هم انداخت.

اما این ها تنها عواملی نبودند که باعث شد تا برخلاف همه پیش بینی ها، محمود احمدی نژاد با رقم هرگز باور نشده ۶۳ در صد برنده انتخابات پرهیجان بیست و دو خرداد اعلام شود. نزدیک به سه و نیم میلیون رای بسته بندی شده بسیج [بازوی غیرنظامی سپاه پاسداران] هم در آخرین شب وارد کاسه او شد. این همان کاری بود که چهار سال قبل نیز برای رقیب هاشمی رفسنجانی برنامه ریزی شده بود، همان که سردار ذوالقدر "عملیات پیچیده" نامش داد و محمد خاتمی رییس جمهور، از آن به عنوان "بداخلاقی انتخاباتی" یاد کرد. این بار دولتی که باید لقبی به این عملیات پیچیده دو شبه می داد، خود یک سوی ماجرا بود.

با اعلام نتایج انتخابات گرچه گفتند که اکثریت آرای تهران متعلق به میرحسین موسوی بوده است و چهارده و نیم میلیون رای نیز به نام وی خواندند اما، مهندسان آرا نیز خوب می دانستند که مهار مردم خیانت دیده به سادگی امکان ندارد.

هواداران و رای دهندگان به میرحسین موسوی از پشت صحنه و این پیچیدگی ها خبر نداشتند اما با یقین به این که تقلبی شده آماده تحرک بودند. وقتی صادق محصولی به عنوان وزیر کشور، پیش از طی مراحل قانونی، دوست سی ساله خود محمود احمدی نژاد را برنده انتخابات اعلام داشت، میلیون ها جوان که از یک هفته پیش شب و روز کوشیده بودند تا با انتخاب میرحسین موسوی کشور را از وحشت و فضای سهمگین خرافات و دروغ و ریاکاری نجات دهند و هم دوباره قطار را به ریل اصلاحات اندازند، بهت زده شدند.

جاودانگی نهضت سبز

اگر صندوق آرای انتخابات بیست و دوم خرداد ۱۳۸۸ یک به یک شمرده می شد و راز همه بداخلاقی ها و تقلب های احتمالی آشکار می گشت به اندازه آن چه از فردای انتخابات رخ نمود رای دهندگان و هواداران جنبش سبز را مطمئن نکرد که پشت پرده ها رازی هست.

اگر چنان که به حقیقت نزدیک می نماید اعلام می شد که انتخابات به دور دوم کشیده شده و هیچ یک از نامزدها پنجاه در صد آرا را کسب نکرده اند، توده های مردم دلیلی برای حرکت نداشتند. اما کمتر از یک روز بعد از اعلام رای، ماموران مسلح به همان اتاق رسانه ها ریختند و مشغول فیلمبرداری از امکاناتی شدند که ده ها برابر آن در صدا و سیما در اختیار محمود احمدی نژاد قرار گرفته بود. سناریو این بود که نشان دهند ستاد تبلیغاتی میرحسین موسوی مانند استادیوهای تلویزیونی بی بی سی بوده است.

سپاه پاسداران مرکز که به دستور رهبر جمهوری اسلامی، مامور برقراری آرامش در شهرها شدند، کوتاه مدتی بعد در یک حرکت شبیه به سی ام خرداد ۱۳۶۰ چهره های فعال اصلاح طلب را که با تعطیل ستادهای انتخاباتی محمد خاتمی به ستاد میرحسین موسوی پیوسته بودند، یک به یک به حبس کشاندند. بیست و هشت سال بعد از حوادث سی ام خرداد، سپاه پاسداران و بسیج نشان دادند که در این فاصله چقدر مجهزتر و قوی تر و آزموده تر شدند. با این تفاوت که این بار نه مخالفان مسلح نظام و یک گروه چریکی بلکه شهروندان عادی بودند که فقط می پرسیدند "رای من کجاست".

وقتی با اولین عتاب و خطاب ها و تندی های صدا و سیما و روزنامه کیهان هواداران جنبش سبز صحنه را خالی نکردند سهل است میرحسین موسوی هم به صدور بیانیه های خود ادامه داد و مهدی کروبی هم به او پیوست، دیگر برای جهان تردیدی نماند که جنبشی در دل جامعه ایرانی جا گرفته است که نه با زندانی کردن رهبرانش، نه با خشونت از این هم بیشتر حکومت، نه با ترفندهای سیاسی و برآمده از اتاق های فکر مشابه سازی شده با چین و روسیه، محو نخواهد شد.

صحنه ای که برای همیشه در یاد تاریخ خواهد ماند برگزاری محاکمه نمایشی جمعی بود، همانند سریال های تلویزیونی، گروهی زندانی بی خبر را با پیژامای لاجوردی گیج و مبهوت وارد کردند، همچون محاکمات دوران استالین و هر کس را طلبیدند از روی کاغذ معترف به خظاهای خود و عذرخواه بود. از سعید حجاریان روی صندلی چرخدار تا حسین رسام تحلیلگر سفارت بریتانیا در تهران. مدیران خوشنام و خبره که برخی مانند بهزاد نبوی و صفائی فراهانی در سطح جهان شناخته شده، در کنار روزنامه نگاران مانند احمد زیدآبادی، دانشجویانی نخبه ای مانند محمدرضا جلائی پور یا سعید لیلاز تحلیلگر اقتصادی.

همه صد نفری که در دادگاه های نمایشی به نمایش گذاشته شدند، تا زمانی که گزارش ها نشان داد این تیرها کمانه کرده و معصومیت اصلاح طلبان را بیشتر مدلل کرده است، در زندان و زیر فشار ماندند اما با کشف این که چنین روش هائی کهنه و منسوخی حتی کسی را نمی ترساند، نمایش ها پایان گرفت.

چنان که با زندان کهریزک و کشتن چند جوان معصوم و مسالمت جو نهضت متوقف نشد.

اینک سه سال می گذرد و چهره های اصلی جنبش دوم خرداد، تشکل های روزنامه نگاران، وکلای دادگستری، زنان و کارگران در زندانند. اما لحظه به لحظه حبس آن ها، جنبش اصلاح طلبانه سبز را زنده و پایدار کرده است. در مقابل، نظام از وحشت آن که سبزها خودی نشان دهند، از هر نوع اجتماعی حتی مسابقات ورزشی وحشت دارد و به هر بهانه آن را لغو می کند. به خانواده کشته شدگان مجال آه نمی دهد، به هواداران سینما اجازه استقبال از اصغر فرهادی نمی دهد مبادا شلوغ شود.

در شهرهایی که بیش از هر زمان دیگری، در خیابان هایشان جوانان خوش ظاهر و خوش نقش در تجلی هستند که در پوشش بی پرواتر از پیش اند، در کشوری که در صفحات جنوب و شمالش عملا منع شنا و حضور زن و مرد برداشته شده و دیگر جوان ها از رقص و آواز در کنار جاده و خیابان هم ابائی ندارند، هر روز هزاران اتومبیل و نیروی مسلح در گردش اند که بهانه شان حجاب و عفت و تهاجم فرهنگی و پائین کشیدن آنتن های ماهواره ای است. ترس از آشکار شدن هواداران جنبش، جمعه ها را از رونق انداخته و جرات آن نیست که رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام خطبه بخواند.

زنده بودن جنبشی که برآمده از دوم خرداد و جان گرفته در بیست و دوم خرداد است از خوفی پیداست که در هر کلمه مبلغان جناح راست پیداست. آنان در حالی که جوانان را کشته اند و به بند کشیده اند و از خانه رانده اند اما روزی نیست که به سبزها و اصلاح طلبان دشنام ندهند، سناریوهای جعلی اختلاف بین آن ها منتشر نکنند، از رهبران به بند کشیده شان خبر ساختگی پخش نکنند. و با همین دشنام روزی نیست که جنبش و زنده بودن آن را فریاد نزنند.

در چنین سالگردی است که این جوان در صفحه خود می نویسد "من به چشمهای بی قرار تو قول می دهم ، ریشه های ما به آب ، ساقه های ما به آفتاب می رسد / ما دوباره سبز می شویم" ، و شیوا در صفحه فیس بوک خود می سراید:

کارتون هادی حیدری در روز 22 خرداد

من فکر می‌کنم

نیمی از ما
یکبار قطعن مُرده‌ایم
خردادِ ۸۸!
و جنازه‌هامان را
بر دوشِ باد گذاشتند
تا دفنمان کند در گورستانِ فراموشی
من فکر می‌کنم
زندگیِ پس از مرگ هست
مثل ما که پس از آن مُردن دسته‌جمعی
هنوز زنده‌ایم!

و در همین حال است که سروده هیلا صدیقی در شبکه های اجتماعی می گردد:

از خاک سکوت آتش فریاد بسازیم
من با تو و ما میهنی آباد بسازیم

تا سید ما باشد و ما عاشق ایران
صد واقعه چون دوم خرداد بسازیم

سال آینده باز خردادی می رسد. اینک یک انتخابات دیگر ریاست جمهوری است، محسن رضائی، عزت الله ضرغامی، محمدرضا عارف، علی اکبر ولایتی، علی لاریجانی، محمدباقر قالیباف و دیگران و دیگران از هم اکنون ستادها آراسته اند. اما همه خوب می دانند که هیچ انتخاباتی بدون عنایت کسانی که دوم خردادی بودند و سبز شدند شور نمی پذیرد. نه فقط دنیا را به صرافت مردم سالاری ایرانی نمی اندازد بلکه برعکس کمانه می کند و گواهی بر ضد این می دهد.

اما اصلاح طلبان با لبخندی بر لب و امیدی در دل، در حالی که میرحسین موسوی و همسرش زهرا رهنورد در حصرند و شیخ مهدی کروبی شیخ شجاعشان نیز، منتظرند تا رهبر جمهوری اسلامی نامه مصطفی تاج زاده یکی از سخنگویان اصلاحات را جواب دهد که در سومین سالگرد جنبش سبز از وی پرسیده بالاخره به ما می گویید چه شد رای های ما.

او که تمام سه سال گذشته را در بند گذرانده در همان نامه تاکید کرده که هزاران بیانیه و مقاله و برنامه و فیلم که ساخته اید اندکی حقیقت قانع کننده در خود نداشت. کسی را قانع نکرد.

خمینی و شهر آشنایش 3 Jun 2012 2:34 PM (12 years ago)

 او ظاهر شده است در عالم خبر و سیاست، انقلاب و حکومت، و نشسته است زیر درخت سیبی در حومه پاریس- شهر انقلاب کبیر، پایتخت هنر و فرهنگ غرب – همان گونه نشسته که در شهر گردآلود نجف یا در ایوان خانه کوچکش در حاج فرج قم تف زده کنار کویر و دریاچه نمک می نشست. با همان سکینه و طمانینه نشسته است، با همان صلابت و تلاطم. دوربین ها، میکروفن ها و امواج ماهواره ای در نخستین سالهای حضورشان در عرصه اطلاع رسانی در کارند، تصویر و کلام او را در جهان می پراکنند.

فرض کن که تو صیاد نام های بزرگی، حرفه ات این است که به تماشا و دیدار آن نام ها می روی، پی جوی علت بزرگی و درخشش نام ها هستی، آمده ای در کنار آن چادر در نوفل شاتو و قصد داری این مرد را در جمله ای بگنجانی یا در گفتاری بر یک فیلم کوتاه بنشانی، چه می کنی؟ حرفه ای داری، اما اوریانا فلاچی نیستی و نه اریک رولو و حتی حسنین هیکل، اما با او که آمده و هنوز چیزی نگذشته در صف خبرسازان نشسته، از یک دیاری، از یک زبان، حالا چه می کنی؟

 اول نگاه 
پس از چهارده سال دوری بازگشته است. دوستانش سرودی ساخته اند "گفتم تو از کجائی کاشفته می نمائی..." اما چندان که رسید و در آن اقیانوس مردمی در افتاد – و رفت به جائی که ده سال بعد همان جا آرمید، بهشت عاشقانش – آن سروده بی ثمر شد. خمینی نه آشفته می نمود، نه اهل کجائی بود و نه "در چه احساسی" – گفت هیچ – غریب هم نبود. هیچ کجا غریب نبود و هیچ جا برایش "شهر آشنائی" نبود. شهر آشنایش عزت اسلام بود.

 خودکامه رفته بود، یادگارانش هم ده روز- فقط ده روز- ماندند و ذوب شدند. هویزر هم که قرار بود "سوپرمن" آنان باشد، شبانه از گوشه ای گریخته بود که ناگاهان صدای ایرانیان و فریاد شوقشان به آسمان ها رفت. او همچنان نشسته بود در طبقه دوم اتاقی در مدرسه علوی، برابرش سفره ای کوچک و در آن کاسه ای عدسی.

 در اتاق باز و بسته می شد، هر بار یکی از لای در سرک می کشید تا آن کس را ببیند که کاردینال واتیکان "مسیج ثانی" خوانده بود. آن ها که از انقلاب ها خوانده و شنیده بودند و آن را جان به کف خواسته بودند سرک می کشیدند، آن ها که وعده نصرت حق را باور داشتند، و هم آنان که می خواستند پیری را ببیند که با حضورش "جزیره ثبات" فروریخت و  آن کس که "ژاندارم منطقه" نام داشت  و وعده رسیدن به ابرقدرتان صنعتی جهان را می داد  رفت. جهانی از لای در سرک می کشید و او همچنان نشسته بود.

 در باز شد
 در باز و بسته می شد و او فرمان می راند: اسلحه های را تحویل مساجد دهید، زندان ها را مدرسه کنید، با اسیران هم مهربان باشید، فقط آن ها که دستشان به خون آلوده است... کاش چنان بود و می شد که او می خواست: آثار ویرانی ها پاک، موج سازندگی برپا، آب و برق رایگان، توانگران حامی فقیران، امیران در آغوش ملت و وزیران مطمئن به آغوش عدل اسلام، صلح و دوستی با همه، همه با هم در پی عزت اسلام.

در باز و بسته می شد و هر بار مساله ای به درون می برد که پاسخ می خواست. مرد بزرگ، با دل دریائی اهل هراس نیست. نه در قم، نه در بیمارستان قلب، نه در جماران. روزهای به دام کشیدن شیطان بزرگ، روزهای ترور و انفجار، روزهای جنگ و روز صلح. چندان که می گوید پدر پیرتان هم گریست، دلاوران آماده رزم یا او می گیرند، هزار هزار وقتی از جام زهر گفت طاقت از کف دادند. این دریای خروشان، گوئی می خواست خشم خود را بر جهانی فروکوبد که نظم ظلم پرورش او را- پدر پیر را- آزرده بود. این بودن و در دریای خلق مدام آشنا کردن را از کجا آموخته بود که بر دستان آن ها آمد – که قلب خود را باند فرودگاه وی خوانده بودند- و سرانجام نیز بر دستان همان ها رفت. مرتبتی که پیش از او در این فلات سختی دیده کهنسال نصیب هیچ صاحب قدرت نشد. دری باز می شود، آرام به سوی گذشته.

 غزل من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم نوشته بر حاشیه کاغذی است از فرماندهاان نظامی، در اوج جنگ. بر آن کاغذ سخن از جنگ افزارهای امروزی است، نیاز جبهه، لجستیک، پشتیبانی، تک و پاتک... سراینده غزل فرمانده کل قوا در جنگی است که از دید وی در آن همه حق با همه باطل در جنگ است، همه باطل های جهان جمعند و حق- در حقیقت- جز بچه های نارسی که عشق به خط مقدم کشیده بودشان، یاوری ندارد. انگار می گوید، یا از یکی از این جا دور می پرسد این جا کجاست مرا کشانده ای... من به خال لبت ای دوست... در باز و بسته می شود، وقت رفتن رسیده است. دعاگویان که فردا چنان سوگوارانه بر سر خواهند کوفت که بار دیگر صدایش در گردون مینائی بپیچد، با وحشت از خود می پرسند  بی او چگونه خواهیم راند بر این دریای هایل. یکی می پرسد بی او، با شهر آشنایش چه می کنید. همان عزت اسلام.

در باز می شود به اتاقی در کاخ سفید، آن سوی اقیانوس ها که لابد کانون بزرگ ترین قدرت موجود جهانی است. ده سال از مرگ کسی که این قدرت را "شیطانی" خواند گذشته. منشی مطبوعاتی اطلاعیه ای را برای خبرنگاران می خواند "سه روز پیش [نه سه روز دیگر] سلمان رشدی نویسنده انگلیسی که برای دیداری به کاخ سفید آمده بود، در راهرو به رئیس جمهور برخورد و چند دقیقه ای با پرزیدنت گفتگو کرد". جنس خبر، شکل تنظیم آن، احتیاط پشت هر کلمه و زمان اعلامش- بی هیچ نیازی به تحلیل و تفسیر- نشان از آن دارد که صادرکننده فتوا به مقصود رسیده و خوف توهین به شهر آشنای او – عزت اسلام- تا کجا رفته است!

 در باز و بسته می شود. آن که در حومه سبز پاریس به تماشای مردی ایستاده بود که زیر درخت سیب می نشست، می گوید: آمدنش و بعد ده سال رفتنش، لمحه ای است در عالم زمان، اما نقشی که او نهاد بر سرنوشت مردم این فلات و بر سرگذشت جهان همعصرش، اندک نبود. نه خانه او، نه جهان او، نه اسلام او چندان نشدند که او می خواست، اما مجالی را که دوست نصیبش کرد، از کف نداد، و بر این خانه و این جهان اثرها نهاد.

این بار چون در باز و بسته شود، در پشت آن تصویر مردی است که هر نسل مادر دهر چون او یکی نمی زاید و تاریخ اسلامی که او عزتش را می خواست، هزاره ای گذشت تا چون او دید. تاریخ قرن بیستم را هرگونه و از هر سر و با هر قلم بنویسند نام خمینی را در آن درشت خواهند نوشت.
 [اول بار منتشر شده در روزنامه نشاط، خرداد 78 و تاکید شده در کیفرخواست نویسنده، توسط دادستان انقلاب اسلامی تهران در دادگاه به ریاست سعید مرتضوی خرداد 1380]

سفر دراز دختر کوچک فرمانفرما 25 May 2012 5:57 PM (12 years ago)

این مقاله را در رثای ستاره فرمانفرمائیان برای سایت بی بی سی فارسی نوشته ام زهرا جمشیدی، یک سال بعد از آن که موفق به ورود به دانشکده علوم احتماعی دانشگاه علامه طباطبائی شد، تابستان سال 1379 در برابر پاگرد طبقه اول ساختمان اصلی دانشکده، سینه به سینه قائم مقام آن موسسه ایستاد و بی مقدمه از این جا شروع کرد که آیا درست است که شما می خواستید خانم ستاره فرمانفرمائیان را اعدام کنید. مقام دانشگاهی نگاهی به قد و قواره دانشجوی نوجوان انداخت و گفت اعدام نه، اما انقلاب شده بود، اما می خواستیم او را زندانی کنیم، می گفتیم درباری است. می دانستیم نیست اما می گفتیم ساواکی است. انقلاب شده بود، انقلاب می دانید چیست. خانم جمشیدی پنج سال بعد دکترای خود را از دانشگاهی در پاریس گرفته است. تز دکترایش درباره ستاره فرمانفرمائیان بنیادگذار مددکاری اجتماعی در ایران است. در مقدمه کتاب خود از زنی نوشته است که نمی توانست آرام بنشیند. او چنان که خود نوشته شرح دیدارش با قائم مقام دانشکده را برای "ستاره خانم" نقل کرده است و او در پاسخش گفته است "شما نقش مددکار اجتماعی را خوب بازی نکردید. مددکار باید مخاطب خود را به راهی بهتر بکشاند و زندگی بهتری به او تعارف کند. چرا به همین آقای دکتر نگفتید چقدر خوب است که شما هستید و کاری را که ستاره می خواست دنبال می کنید. شما می دانید در همان دوره کار ما که انقلاب هم نشده بود چند بار ساواک در کار ما خرابکاری کرد، یک بار درخواست تخریب مدرسه را داده بودند و وقتی توانستم به کمک ملکه خطر را از سر استادان و مددکاران دور کنم یک دسته گل خریدم و رفتم به دیدار رییس ساواک و گفتم آمدم تشکر کنم که چقدر به ما محبت دارید و آمدم شما واسطه شوید که یک مرکز در شهرنو درست کنیم". جمله ای دیگر از ستاره [ بر وزن مهپاره] فرمانفرمائیان در هشتاد و پنج سالگی: "مددکار باید به هر کاری تن بدهد تا اجتماعش را بهتر کند. این آدم ها اشتباه می کنند که فکر می کنند با تغییر حکومت یا دولت و از راه سیاست باید جامعه را بهتر کرد. نه، این درست نیست. باید رفت و از ته ته جامعه شروع کرد. باید ریشه های درد را شناخت وگرنه یک روز قاجار، یک روز پهلوی یک روز هم جمهوری... در اتاق های تهران نشستن فایده ندارد. هیچ اتاقی فایده ندارد، میز آدم را تنبل می کند. باید رفت در این حلبی آبادها در جائی که پشتی ندارد نشست و از این مرد جوان پرسید چرا این قدر بچه درست می کند. باید به زن ها نه گفتن را یاد داد. باید به مرد ها یاد داد که محبت و مردانگی به سیلی نیست که به گوش زن و بچه شان می زنند. برای این کار اگر لازم است باید در مسجد نشست، اگر لازم است باید به شهرنو رفت، باید نترسی اگر تمام تنت شپش بگذارد، اگر نگذارد که نمی فهمی شپش یعنی چی. ". ستاره را چه کسانی ساختند سه مرد زندگی "ستاره خانوم" را ساختند. عبدالحسین میرزا فرمانفرما پدرش، دکتر جردن اولین کسی که مددکاری را به او شناساند و دیگری مهاتما گاندی که از وی در عمل یاد گرفت. اولی به او جرات پرواز داد، دکتر جردن به او راه دانستن را آموحت و الگوی گاندی برایش در عمل همه آن جرات و غرور را معنائی مردمی بخشید. چنین بود که یکی از دخترهای کوچک فرمانفرما، چندان که سایه پدر از سرش پرید ماجراجوترین فرد از 32 نفردختر و پسر فرمانفرما شد. در آخرین سال های حشمت قاجار و شوکت عبدالحسین میرزا فرمانفرما، در شیراز به دنیا آمد، کوچک بود که دریافت سنتی دیرپا به دخترها می گوید زودتر بزرگ شو، آداب همسری بیاموز و به خانه بخت برو و از شوهرت اطاعت کن. حتی وقتی در قلعه باشکوه فرمانفرما ساکن هستی با معلم، خیاط، راننده، آشپز، شیرینی پز و حتی محضر سرخانه... اما اگر پسر خانواده باشی می توانی مطمئن باشی که یک روز به شاه نشین فراخوانده می شوی و امر پدر ابلاغ می شود که به فرنگ بروی و آدم شوی. چه رویائی است این آدم شدن. اما چه باید کرد که تا شاهزاده زنده است این سرنوشت را نمی توان برای دخترانش در نظر داشت. اما همین دخترها، بعدها چنان پریدند انگار مشق این پرواز را به امر فرمانفرما کرده بودند. چنان که بزرگ ترین دخترش مریم [فیروز] با خود و روزگار چنان کرد که اول زن ایرانی بود که از دادگاه نظامی حکم اعدام گرفت. و در هفتاد سالگی هم زندان را خوشآمد گفت. اما ستاره از زاویه ای کاملا دور از خواهربزرگش مریم فیروز، به زندگی نگریست و رویاهای خود را شکل داد. هر چه خواهر بزرگ مقتدر و گستاخ بود، ستاره غمخوار اما نه فقط سنگ صبور بلکه چاره ساز. او در همان روزگار شوکت فرمانفرمائی هم در قصر بزرگشان محرم خدمه و کارکنان بود و هنوز جوان بود که اجازه گرفت تا همراه همسر سفیر آمریکا در تهران [که گروهی از همسران دیپلومات های مقیم تهران را برای کارهای خیریه گرد آورده بود] به گودهای جنوب شهر برود که هزاران تن در حاشیه برکه ای از لجن و انواع بیماری ها، آن جا می لولیدند. خانم دریفوس که یک داروی زخم سر [کچلی] از آمریکا با خود آورده بود ستاره را دستیار گرفت آن دو گاه تا نیمه های شب با دستکش های سفیدی در دست به مداوای فقیران مشغول بودند. او زمانی خود را به دکتر ساموئل جردن [بنیاد گذار مدرسه آمریکائی و دبیرستان البرز] دوست پدرش رساند تا بپرسد آیا قصد ندارد دبیرستان دخترانه دایر کند، دکتر جردن برایش گفت هنوز ایران مساعد نیست باید اول مراکز آموزشی صنعتی و علمی دایر شود بعد نوبت به فعالیت های اجتماعی برسد. سئوال بعدیش از دکتر جردن این بود که شنیده ام در ایالات متحده دانشکده هائی هست برای یاد دادن نحوه کمک به مردم، آمریکائی خوش به دل خندیده بود که "به شرط آن که آدم بتواند خودش را به ینگه دنیا برساند". و ینگه دنیا رویائی دور بود که هنوز صد مرد ایران برای تحصیل خود را به بدان جا نرسانده بودند. تا ینگه دنیا سه سال بعد وقتی در لوس آنجلس در خانه دکتر جردن را کوفت، حتی برای آن مرد هم باورکردنی نبود که خودش را رسانده است. اما مگر به همین سادگی بود. برای این که به آرزوهایش برسد باید اول از همه مواهب فرمانفرمایی می گذشت، که گذشت. با خواهر بزرگ درگیر شد، و سخن محمدولی میرزا جانشین فرمانفرما را نشنیده گذاشت و رفت چمدان کهنه دایه اش را برداشت چند تکه لباس و یک کفش راحتی دست دوز چرم مشکی در آن گذاشت و دو کتاب، یکی سرگذشت فلورانس نایتنگل. همان اول وقتی در زاهدان بی آب و علف ناگزیر شد در قهوه خانه ای بخوابد آغاز ماجرا بود. باید شش روز می ماند تا قطار هند برسد و در این فاصله به دستیاری یک پزشک هندی امکان اقامت در بیمارستان مختصر زاهدان را پیدا کرد. از هندی که برای استقلال له له می زد باید می گذشت، پیروان گاندی را دید و با آن ها روزها گذراند تا خسته و از پا افتاده با چمدان کهنه دایه به بمبئی رسید و بی هدف در خیابان می رفت که یکی از خانواده بزرگ نمازی او را شناخت. در همان جا مطیع الدوله حجازی که از زمان حکومت فارس فرمانفرما را می شناخت، برایش قصه گفت. مرد نرمخو برایش گفت که اگر مداومت کند خودش قصه خواهد شد. و قصه شد دختری تنها در یک کشتی فرانسوی، وقتی با اصابت موشک های ژاپنی نزدیک بود همه به کام مرگ بروند و این بار در یک کشتی آمریکائی که خواهران راهبه، زخمی ها و بیماران را از صحنه جنگ می برد. صحنه آزمایش زندگی فرارسیده بود. شش هزار نفر در کشتی و چهل و دو روز راه. وضعیت جنگی، ناله بیماران، بیماری، شب های تاریک و درد. در این میان فقط او بود که نمی خوابید تا ساحل پیدا شد. اما نیویورک نبود بلکه به بندر ملبورن استرالیا رسیده بودند. و سرانجام 135 روز بعد از آن که در ایستگاه راه آهن تهران، از همه چیز بریده بود توانست خود را به دکتر جردن برساند، لباس های پاره را از تن به در آورد و به دانشگاه برود تا دو سالی همان را که دوست داشت بخواند. در همه این مدت برای آن که از تهران چیزی درخواست نکند زمین شست، آشپزی کرد، مدل کلاس های نقاشی هالیوود شد. و همان جا بود که از تهران بهترین خبر رسید. دختر دایه اش برای او نوشته حالا دیگر عادی شده است که دختران همراه با چمدانی از تنقلات و سفارش نامه ها و چک های مسافرتی با بدرقه خانواده راهی تحصیلات می شوند. ستاره خانم شما راه را باز کردید. چهار سال بعد از روزی که با دکتر جردن به دانشگاه رفت وقتی از دانشگاه شیکاگو فوق لیسانسش را گرفت مشاور و متخصص آموزش امور اجتماعی شده بود و از سوی دانشگاه به خاور دور سفرها کرده و با تجربه بود وقتی به استخدام سازمان ملل در آمد. ملکه عالیا در بغداد یک مدرسه خدمات اجتماعی می خواست سازمان ملل وی را فرستاد. حالا دیگر اردن و لبنان و مصر، شیخ نشین ها و کشورهای مسلمان منطقه عملش بود. در این فاصله که نبود، رضاشاه سقوط کرده، محمدرضا شاه همبازی بچگی شان پادشاه شده بود، پسرعمه اش دکتر مصدق یک نهضت بزرگ به راه انداخته بود که سرانجام با تحرک انگلیسی ها و امریکائی ها به خشونت کشیده بود. اما کشور در ریل افتاده بود. این را در یک میهمانی در هتل التحریر کنار دجله، رییس سازمان برنامه ایران به او گفت. ابوالحسن ابتهاج اول وقتی فهمید این خانم جوان عضو هیات سازمان ملل ایرانی است به حرف آمد. پیشنهاد بازگشت به شهری بود که بی بدرقه رهایش کرد. بعد دوازده سال اینک ابتهاج به او می گفت از این مدارس در ایران لازم داریم. مقصد: تهران بازگشت ستاره فرمانفرمائیان در سال 1335 به زادگاه، برای او بدان معنا بود که می تواند رویاهایش را جامعه عمل بپوشانم. تا آن زمان با کس نگفته بود که در این همه سفر که برای آموزش مددکاری اجتماعی رفت، از تایلند، چین، مالزی و هونگ کونگ تا عراق، اردن، لبنان، سوریه و مصر، هر وقت در میان انبوه فقیران و بی سوادان و چادرنشینان می ماند، به ایرانی ها فکر کرده بود. با خود گفته بود چرا آن جا نیستم. با حضور دختر سرکش و چموش فرمانفرما در تهران، آموزشگاه خدمات اجتماعی و تربیت مددکار شروع به کار کرد. چندان که جانی گرفت فکر مراکز رفاه خانواده در سرش افتاد برای نگه داری کودکانی که مادرانشان شاغل بودند، همان جا دریافت برخی از این مادران در شهر نو شاغلند. جائی که کسی حرفش را نمی زند. انگار در این شهر نیست. وقتی اول بار به کلانتری شهرنو خبر داد که قصد دارد برای یک تحقیق همراه با دو تن از دختران دانشجویان چند شبی را در قلعه به سر برد، افسرنگهبان موکول به کسب اجازه از مقامات بالا کرد، اما ستاره تلفن روی میز کلانتری را برداشت از سپهبد نصیری رییس شهربانی خواست تا دستور بدهد. همان مامور حکومت نظامی که چند سال قبل در به در دنبال خواهر بزرگ او مریم می گشت و سایه اش را با تیر می زد. در این دوران هر دیداری، هر حادثه ای،هر نامه ای و حضور در هر میهمانی برای ستاره فرمانفرمائیان تنها این ارزش را داشت که سنگی بر سنگ بنای کاری بنهد که می خواست. کاری برای سامان دادن به روسپی ها، برای رسیدن به خانواده معتادان، برای کنترل جمعیت، برای فراهم آوردن وسیله تحصیل نادارها و حقوق زنان. با تجربه ای که در سی و پنج سالگی اندوخته بود و همتی باورنکردنی، آن قامت نحیف از صبح می تاخت. سیل جوادیه که در زمان خود چهره کریه پایتخت را با فقر چرکین و کشتارگاه خونینش را اشکار کرد برای او فرصتی بود، دو هزار متر زمین رایگان گرفت و صدهزار تومان هم از کسی که تازگی ملکه کشور شده بود. انگار شهبانو را برای او رسانده بودند وقتی مرکز رفاه خانواده جوادیه را افتتاح کرد، از آن پس با کمک شهبانو چهل مرکز از آن دست در تهران و شهرستان‌‌‌ها و در محلات فقیرنشین و پرجمعیت شهرها ساخت. در این میان وقتی تحقیقش درباره روسپی گری منتشر شد، به گفته خانم فرخ رو پارسا، جامعه مردسالار از شرم عرق کرد. ستاره برای کسی گریه نمی کرد. راست یا دروغ می گفت آخرین بار برای پدرم گریستم و عهد کردم دیگر گریه نکنم و باور کردم که آدمی چاره ساز است و گریه کار آدمی نیست بلکه باید چاره ساخت. یک خانه ساده روستائی در گلندوک برای خود تدارک دیده بود برای دور ماندن از اشرافیت و تظاهر، خانواده و همکلاسانش را اگر می خواست برای آن که کمکی کنند، دانشکده اش را گسترش دهند، وسیله برای جلوگیری از بارداری فراهم کنند. صبح های زود در ستیغ کوه های شمال شرق تهران دیده می شد که می رفت و زیر لب حرف می زد و چند روز بعد اثرش معلوم می شد. خانم الهه صدری از دانش آموختگان مددکاری شرحی نوشته است از اولین روز در تیرماه سال 1349 که آگهی پذیرش دانشجو مدرسه عالی خدمات اجتماعی تهران را خواند و رفت ببیند کجاست و " خانم لاغر اندامی با موهای خاکستری و چهره‌‌‌ای بسیار مصمم و چشمانی نافذ در پشت میزی نشسته بود. به محض ورود، با لبخندی مهربان و پذیرا از من استقبال کرد. زنی کاملا بی‌‌آلایش، جدی و صبور. او مرا خطاب قرار داد و گفت که: «اگر می‌‌‌خواهی در این مرکز درس بخوانی و مددکار شوی باید بدانی که با مردمی اشنا خواهی شد که جلوی چشم تو استکان و نعلبکی‌‌‌ها را در یک کاسه آب می‌‌شویند و برایت چای می‌‌ریزند و تو باید بدون آن‌‌‌که ناراحت شوی و خم به ابرو بیاوری در اتاقی که کف آن تنها با یک زیلوی مندرس پوشانده شده، بنشینی و همراه آنان چای بنوشی و به مشکلات و دردهای آنان گوش کنی و برای حل مشکلات‌‌شان، صادقانه به آنان یاری رسانی". سیستم پوسیده اداری، ناکارآمدی، فساد، نادانی همه سد راهش بودند اما حریف ستاره فرمانفرمائیان نمی شدند. صدها تن به نیروئی که او در وجودشان کشف کرد مددکار اجتماعی شدند، در شکل گیری سپاه دانش و بهداشت موثر بود، ده ها هزار از جوانان در آن بسترها آماده حضور در زندگی بهتر شدند. از دو راه و پایان این قصه دردناک است. ستاره فرمانفرمائیان و خواهرش مریم خانم، هر دو وفادار به پدر، هر دو ثناگوی او، از دو راه گذشتند تا زندگی را نه چنان که سنت می خواست بسازند. روزی که ستاره بی بدرقه در ایستگاه راه آهن تهران تمرد را به نهایت رساند مریم خانم چشم و چراغ شهر بود و در خانه مجلل خود میزبان ادیبان و شاعران و سیاست پیشه گان، روزی که ستاره به ایران برگشت خواهر بزرگ حکم اعدام گرفته و فرار کرده بود به دنیای کمونیزم. و بیست سال بعد روی که انقلاب شد و خواهر کوچک هر آن چه را ساخته بود گذاشت و رفت مریم خانم در هیات یک قهرمان آماده می شد تا همراه شوهرش نورالدین کیانوری با استقبال رفیقان حزب توده به کشور برگردد. آن دو خواهر هفتاد سال همدیگر را ندیدند. مریم فیروز 22 اسفند 86 در تهران درگذشت و ستاره فرمانفرمائیان دوم خرداد 1391 در لوس آنجلس، هر دو نود سالی عمر گذراندند و هر دو در راهی که رفتند پیشرو بودند و شهره شدند. نگارنده این نوشته روز 23 بهمن 1357 در مدرسه علوی، در آن هیاهو که کس کس را نمی شناخت از پنجره صدای زنی را شنید که بلند می گفت "حاج آقا زن ها مثل مرد ها ایستاده نمی توانند ب...اشند". و این صدای ستاره فرمانفرمائیان بود. دو تن از همان ها که در مدرسه اش به آنها مددکاری آموخته بود وی را با مسلسل از پشت میزش دستگیر کرده، به مرکز انقلاب آورده بودند. اتهام جاسوسی برای آمریکا، همکاری با ساواک، تحکیم نظام طاغوتی، سفر به اسرائیل و ... و... هنوز شهرنو که ستاره فرمانفرمائیان بر سرش آن همه عمر گذاشت در آتشی که ایت الله خلخالی بر افروخت سوخته بود، هنوز کاوه گلستان آن دخترک سوخته را روی دوش نگرفته بود گریان، هنوز جنون به نهایت نرسیده بود. فردای آن شبی که ستاره فرمانفرمائیان در حیاط کوچک کنار مدرسه علوی بر بار اموال مصادره شده و آمده از همه جا بیتوته کرد سید احمد خمینی و سید دیگری از فرزندان ایت الله طالقانی دست به کار شدند. او نجات یافت اما مددکاران اجتماعی ایران مادرشان را از دست دادند. همان کسی که تصویرش به عنوان یکی از زنان اثرگذار جامعه آمریکا، در دانشگاه هاروارد، قرار دارد و در کتاب تاریخ آن دانشگاه از او به عنوان یکی از زنان پیشرو در علم مددکاری یاد شده است. اما گرچه نامی از وی بر ساختمانی در ایران نیست، حتی بر آن مرکز رفاه خانواده جوادیه، اما هزاران تن مانند دکتر زهرا جمشیدی به یادش هستند.

باز مونیخ به فینال رسید سرهنگ 19 May 2012 10:21 AM (12 years ago)

امشب مسابقات جام باشگاه های اروپاست و بایرن مونیخ و چلسی از آلمان و بریتانیا به فینال رسیده اند. این گونه حوادث پر خریدار در جهان، برای هر علاقه مند، شوری دارد و در عین حال، مثل هر خاطره ای، یادها را فرامی خواند از دور و نزدیک . بار پیش که بایرن مونیخ به فینال رسید برای من یادی است و خاطره ای که از صبح در سرم می چرخد. درست در چنین شبی در سال 2000 رحمت شامل حال زندانی شماره 13254 اوین در انفرادی 209 شد و بعد از چهل و چند روز به بند عمومی – سالن شش آموزشگاه شهید کچوئی – منتقل شد. در این فاصله تنها یک بار به هواخوری و یک بار ده دقیقه ای به ملاقات با همسرش رفته بود. در دفترم نوشته ام "هیچ هتل پنج ستاره ای در جهان این قدر نمی ارزد. به خواست همبندیان، مسئول شوفاژ خانه آموزشگاه، که مدیرعامل یکی از بزرگ ترین کارخانه های سازنده وسایل خانگی است، این تنعم را میسر فرمود، انگار به حجله می بردند. حوله خود و ریش تراش در دسترس بود. هیچ سونا و جاکوزی و حتی غوطه خوردن در آب های کارائیب، این چنین مطبوع نبود". از حمام که به در آمدم، سرهنگ و مهندس که هر کدام را سرنوشتی متضاد این جا در یک اتاق و روی تخت های مشابه روبرو هم قرار داده، میهمانی ترتیب داده و قهوه ای دم کرده بودند و بویش در سالن پیچیده. از اتاق های کنار هم حلوائی رسید و بوی زعفرانی مزید شد. صبح همان روز گمان نداشتم چنین جلالی را، چه رسد که بزودی کشف شد امشب فینال جام باشگاه های اروپاست و من از دنیا بی خبر اصلا نمی دانستم چه شده و کدام معجزه ها رخ داده که سرانجام تیم محبوب من منچستر یونایتد رسیده است با بایرن مونیخ به فینال. در نمازخانه که جمع شدیم نیم ساعتی تا به عادت قبل از انفرادی، زندانیان نیتی کنند و تفالی، و چند غزلی برایشان بخوانم این قدر بود که دانستم به علت حضور علی دائی در بایرن، زندانیان میلی به پیروزی تیم آلمانی دارند. آن جا جای آن نبود که تمایل خود را به یونایتد آشکار کنم. اما در اتاق 99 که آن جا صاحب آب و گل بودم و در تخت طبقه سوم این همه مدت چمدان و لباسم را نگاه داشته بودند دوستان، امشب هم میهمان متعین، جای پنهان کردن نبود. بازی که شروع شد ابراز احساسات کردم که سرهنگ آ. سرهنگ نازنین مهربان ما، به صدا در آمد به التماس که شازده خواهش می کنم حرفش را نزن. زندان جای لاف در غریبی است لابد من هم لافی زده بودم که شازده صدایم می کردند یا به تاسی از شمس چنین بود. من به سخن سرهنگ می خندیدم و بازی هیجان انگیز نگاه می کردیم و می چسبید، ولو شده در تخت، بی خبر از فردا و از یاد برده شب های پیشین. گهگاه وکیل بند تقاضا می کرد صدا را پائین آورید که رییس حفاظت نرسد و مزاحم شود. چنین بود تا به فاصله دو نیمه بازی رسیدیم دور دیگری قهوه گشت و سرهنگ دلخور از این اختلاف ایدئولوژیک که با من پیدا کرده، دوباره باب کرکری را گشود و من هم با شوخی دنبال می کردم. اما گوئی جدی بود. می پرسید مگر ممکن است که یک ایرانی وطن خواه طرفدار تیم انگلیسی باشد. من می گفتم ایرانی وطن خواه، جنابعالی که سرهنگ توپخانه ای با مدال شهامت چرا طرفدار یک تیم آلمانی آن هم مونیخی شده ای ب. سرهنگ رگ آریائی اش جنبید و گفت بله برای این که این ها همخون ما هستند. گفتند درست است شما بور هستید اما همخون این ها از کجا شدید. این چه خونی است که از خاورمیانه راه افتاده تا وسط اروپا. همین طور گفتیم و گفتیم . همین کارها را کردی اما سرهنگ شوخی نمی کرد تعصب داشت و من نمی خواستم آزارش بدهم . اما او اصرار داشت مرا هم تعصب آریائی ببخشد، در یکی از پیچ های کرکری سرهنگ مهربانم به گفت همین کارها را کردید که گرفتندتان. این انگلیسی ها با این سوابق ننگین شان در تاریخ ایران... یک باره اتاق ساکت شد. و سرهنگ انگار گناهی بزرگ کرده باشد از جا پرید به بوسیدن و عذرخواهی. گویا در عالم لوطی گری با خود گفته بود که نباید سخن همان روزهای کیهان و دادستانی را تکرار کند. در بازگفتن علت نفرتش از تیم انگلیسی به ماجرای کودتای 28 مرداد هم نزدیک شد. گفتم کودتا به منچستریونایتد و دیوید بکام چه ربط دارد تازه سرالکس فرگوسن انگلیسی نیست اسکاتلندی است. سرهنگ معتقد بود همه از یک پارچه اند این هم کلک آن هاست. و چه شبی گذشت به زندانیان اتاق 99 آموزشگاه شهید کوچوئی آن شب، مسابقه تا بعد نیمه شب هم کشید. هنگامی که ماهی بعد آن جا را ترک می کردم هنوز سرهنگ و مهندس بودند و سخت بود جدا شدن از آدم هائی که دو فصل را با آن ها در یک اتاق گذرانده بودیم که معمولا آدمی با نزدیکانش هم چنین نزدیک نمی شود و نمی ماند. سرهنگ مهربان من افسر توپخانه بود که در سال 1355 به علت تعصب در ایران دوستی از ارتش استعفا داده و به کار تجارت فرش مشغول شده بود، اما بعد از حمله عراق به ایران، همه تجارت را رها کرده و داوطلبانه به جبهه رفته بود و بعد از مدتی اسیر شده و در یک اردوگاه مخصوص که برای اسیران دارای درجه و مهم اختصاص داده بودند زندانی ماند برای نه سال. سرهنگ آزاده ما، از من دو سالی کوچک تر بود، اما به چهره شکسته می نمود، خاطرات تلخی از دوران اسارت در عراق داشت. بگو چرا در زندان بود، خودش چیزی نمی گفت اما دیگران گفتند که او به شکایت شرخری که نسبت دور خود را با بیت رهبری وسیله کرده، برای چند صد میلیون تومان چک بی محل به زندان است. سرهنگ در بنیاد آزادگان نقشی مهم داشت و با زنده یاد ابوترابی آشنائی نزدیک سالیان، اما به آرامی و نجابت حبس می کشید و خود می گفت اگر آقای ابوترابی ناگهان و در اثر آن تصادف رانندگی از دنیا نرفته بود، نمی گذاشت این جا باشم. مهندس هم سرگذشتی دیگر داشت. هر کدامشان قصه ای و کتابی. در همه جهان شب های زندانیان پر قصه است اما گاهی قصه ها، چنان است که نوحه خوان اوین می گفت از هیچ کجای این همه دادخواهی به سوی خدا نمی رود. اما گوئی فریادرسشان نیست. شب هائی که بی خبر می گذشت. حتی بی خبر از زیر زمین که در آن جا کسانی در سلول های تنگ بی خبر از جهان، آشفته و پریشان غلت می زنند. صدای فریاد ها بلند است چه گلی را به هدر دادیم ما. افسوس که سرهنگ نماند که حالا تلفن کنم و خبر بدهم که تیمش با یک تیم انگلیسی افتاده باز، و من می توانم این بار با او همنوا شوم.

درسی دیگر از مصدق 15 May 2012 1:41 AM (12 years ago)

زندگی سیاسی و اصلی دکتر مصدق، گرچه از نوجوانی او و بعد از مشروطیت آغاز شد اما در حقیقت از اواسط سال 1299 در نقطه بایسته قرار گرفت. این زمانی بود که از اروپا برمی گشت، در میانه راه، حاکم فارس شد. از این جا به بعد نه وزن خانوادگی و نفوذ و دارائی های مادر و دائی و بستگانش، بلکه درایت خودش در کار بود. از این جاست که رفتار وی را می توان الگو و معیار گرفت. کوتاه زمانی بعد از اولین باری که سمت مستقل گرفت در حکومت فارس، کودتای سوم اسفند رخ داد که او برای سه ماه به تبعید خودخواسته رفت. بعد سه سالی در دولت های مختلف و کم عمر وزارت گرفت، با سلطنت سردار سپه مخالف بود اما وی را مرد کاردانی و قاطعی می دانست و وجودش را برای مملکت مفید. حتی با وی قراری گذاشت برای حمایت از اصطلاحاتش . با جمهوری شدن کشور هم مخالف نبود. وقتی با دیکتاتوری رضاشاه مخالفت کرد دانست تن به تبعیدی سخت داد، نه مانند سلیمان میرزا اسکندری در خانه ماند و دربست و هیچ کس ندید بر اساس تهدیدی که شنیده بود، و نه مانند مشیرالدوله و وثوق الدوله به تتبعات علمی مشغول شد و در حاشیه قدرت ماندنی، نه مانند تیمورتاش و نصرت الدوله و سردار اسعد [که هر سه از دوستانش بودند] با رضاشاه همدست شد. سرنوشتی که انتخاب کرد بیشتر او را به سوی مرگ می برد. و چند بار مرگ را تجربه کرد تا شهریور 20 که در تبعیدگاه بود که متفقین حمله آوردند و رضاشاه گریخت. با این همه، بعد از شهریور 20 دکتر مصدق با فرزند رضاشاه نه که دشمنی نیافت بلکه مهربانه و با احترام راه رفت. ده سالی آزادی های نسبی را گاه در مجلس و گاه در احمدآباد، آزاد گذراند تا روزی که رقیبانش به خیال خود دام گذاشتند و او بعد 28 سال به دولت برگشت و نخست وزیر شد تا آهن داغ اجرای قانون ملی کردن صنعت نفت در دست او قرار گیرد. به این ترتیب فاصله سال های 1299 تا 1345 یعنی از چهل و پنج سال عمر مفیدش، سی سال در زندان و تبعید و حصر گذشت. با این همه مصدق یک اصلاح طلب لیبرال بود و هیچ گاه نگذاشت کینه سی سال حبس و تبعید او را از زی یک اصلاح طلب هوادار قانون خارج کند. درسی دیگر ااین مقدمه به قصد یادآوری از بخشی دیگر از زندگی سیاسی کوتاه دکتر مصدق آمد. باری بعد از سقوط دولت مصدق، دادگاه نظامی، حبس او و تیرباران دکتر فاطمی وزیر خارجه اش، و جفای برخی از همکاران و رفیقانش از سر ترس، اما او استوار ماند گرچه تندی هم پیشه نکرد. در سال چهل، مصدق پیر و شکسته دل در احمدآباد در حصر بود و جز خانواده نزدیک کسی حق ملاقات با وی نداشت. در این زمان، علیرغم خواست شاه، دکتر علی امینی به صدارت رسید [امینی منسوب دکتر مصدق و وزیر کابینه اول او بود و بعد از 28 مرداد در دولت سپهبد زاهدی وزیر دارائی بود و عاقد قرارداد کنسرسیوم] . در آمریکا دموکرات ها به ریاست جان کندی به دولت رسیده بودند و فضا ایجاب می کرد که همپیمانان آمریکا از اختناق به در آیند. امینی پیام هائی برای سران جبهه ملی فرستاد. چنین می نمود که دولت او آماده دادن امتیازهائی به احزاب مخالف و منقد است منتها با رعایت اعتدال و از جمله ملاحظه حساسیت های شاه. برخی از سران جبهه ملی که در غیاب دکتر مصدق تشکیل شده بود، به کین جوئی رفتاری که حکومت کودتا با دکتر مصدق کرده بود، با تکیه بر تحلیل هائی مانند این که با حکومت کودتائی هیچ راهی نباید رفت، حاضر به هیچ نوع همکاری با دکتر امینی نبودند و دست دوستی را پس زدند. آن ها معتقد بودند فقط پس از برگزاری انتخابات کامل آزاد می توان مذاکره کرد. از جمله شعارها که دادند این بود که وقتی رهبر ما در حصر است چه جای شرکت در انتخابات، آن هم انتخاباتی که عاقد قرارداد کنسرسیوم برگزار کند. در این زمان از درز ملاقات های خانوادگی، نوه دکتر مصدق که دانشجوی حقوق بود برایشان خبر برد از مهندس بازرگان و خلیل ملکی که سران جبهه ملی جدید احزاب آنان را به جبهه راه نداده بودند و هم شرح حکایت های جبهه ملی دوم و اساسنامه اش و پس زدن دست امینی. وقتی شرح این حکایت به دکتر مصدق برده شد پاسخ وی تعجب ها برانگیخت. مرد بزرگ از یاد نبرده بود که جای او جای اصلاح طلبی است و جای مدارای بر اساس قانون، بنابراین نامه ای نوشت و نشان داد که نه از نحوه رفتار جبهه با دکتر امینی خشنود است و نه از خشک طبعی آن ها که نهضت آزادی و حزب سوسیالیستی خلیل ملکی را در خود نپذیرفته بودند. لابد یکی به اتهام تحجر و تقید به دیانت، و دیگری به جرم این که ملکی از ثابت قدم ترین سوسیالیست های ایرانی، عضو پنجاه و سه تن و از بنیادگذاران حزب توده بود. مصدق بر این دو تن هم صحه نهاد. با نهیب وی جبهه ملی دوم منحل شد. دولت امینی که سقوط کرد هر نوع فعالیت ملی گرایان و مصدقی ها ممنوع شد، چنان که چپ ها و دیگر گروه های سیاسی. ساواک به شدت مراقب این امریه بود. دکتر مصدق در همان تبعیدگاه در زمستان سال 1345 درگذشت. این نمونه از رفتار دکتر مصدق را در یاد نگاه دارید تا بنگریم که آن پیر در خشت خام چه دیده بود. دوازده سال بعد از مرگ دکتر مصدق، حکومت مقتدر شاه به نفس نفس افتاد. طرح های اقتصادی و دروازه تمدن بزرگ شکست خورد و ارتش هم کاری از پیش نبرد. از اطرافیان پادشاه، کسی طرحی و نفوذی و اعتباری نزد مردم نداشت که بتواند راه چاره ای بیابد، همه راه ها رفته شد و به بن بست رسید تا کسانی به یاد پادشاه آوردند که در صندوق نیروی انسانی پاکدست و شریف، یاران دکتر مصدق مانده اند. اول دست به دامان دکتر غلامحسین صدیقی استاد محترم جامعه شناسی و وزیر کشور مصدق شد . شرط صدیقی این بود که شاه در کشور بمانید اما در کارها دخالت نکنید، شاه ماندن در کشور و داشتن مقام فرمانده قوا و جلوگیری از تخلف احتمالی ارتشیان را نپذیرفت. می خواست برود. بعد به یاد دیگران افتاد، پس به فکر دکتر سنجابی آخرین دبیرکل جبهه ملی و وزیر دیگر مصدق افتاد. سنجانی در حصر ساواک بود، بنا به نوشته ها ناصرمقدم وی را به کاخ برد. در این موقعیت شاه بر این تحلیل استوار شده بود که روحانیون نخواهند توانست کشور را اداره کنند و بعد از راندن وی، چپ ها روی کار می آیند و ایران "ایرانستان" می شود، همین را به دکتر سنجابی گفت و از وی پرسید من بد کردم اما شما چرا با کشور خودتان این طور می کنید چرا به دنبال آخوندها راه افتاده اید. چرا خطر را نمی بینید. بیائید دولت را بگیرید من هم می روم مگر همیشه نمی خواستید که من دخالت نکنم. بفرمائید. دکتر سنجابی به پادشاه شکست خورده و بیمار که کس نمی دانست سرطان در وجودش تا کجا رفته گفت [نقل به مضمون] اعلیحضرتا ساواک شما سال هاست ما را تحت نظر دارد و نگذاشت بیشتر از سه نفر گرد هم آئیم، ارتباط ما را با مردم برید، ما یک جلسه نداشتیم، آخرین جلسه مان همان است که در زمان دکتر امینی برپا شد و دستور دادید که ارتش حمله آورد، پس تعجبی ندارد که الان کسی ما را نمی شناسد با چه نیرو و امکاناتی در مقابل کسانی بایستیم که هزاران مسجد دارند و میلیون ها هوادار که اطراف شهرهای بزرگ را پر کرده اند و در روستاها و شهرهای کوچک هم اکثریت دارند. با این ترتیب شاه به یکی از معاونان وزیر دولت مصدق، شاپور بختیار متوسل شد و او تصویری از دکتر مصدق بالا سر نهاد و اعلام کرد که با پایداری بر اصول آن مرد دولت تشکیل می دهد. پیروان همان کس که با ان شدت رانده شده بودند در آن شرایط سخت انقلابی می توانستند کشور را از فروپاشی و یا به گفته شاه تبدیل به "ایرانستان" شدن باز دارند. در همان زمان آیت الله خمینی هم که رهبری انقلاب را در دست داشت و خود حاضر نبود سمتی بپذیرد، باز به یک مصدقی متوسل شده بود. مهندس مهدی بازرگان. حکایتی دیگر مهندس بازرگان زنده یادش، سال ها بعد از آن دیدار پادشاه و دبیرکل جبهه ملی، در تحلیل و تفسیر وقایع انقلاب گفت من اگر جای شاه بودم در آن دیدار به سنجابی جواب می دادم شما هم وقتی که شرایط دکتر امینی را برای فعالیت محدود نپذیرفتید به این سرنوشت تن دادید، تنها من نبودم که خطا کردم. شما نیز با تندروی خود راه مصالحه را بستید. و پانزده سال طلائی را از صحنه دور ماندید. دکتر مصدق در همان پنجاه سال قبل [به دوران دولت امینی] درست دیده بود آینده را، وقتی تندروها را عتاب فرمود. هنوز بعد از نیم قرن می بینیم که حکومت های صدام، قذافی، بن علی و مبارک از آن رو خود را و مردمشان را به چنین خواری و پرادباری دچار کردند که در دوران قدرت و دیکتاتوریشان به هیچ راه حل بالقوه ای امکان رشد ندادند. حتی سوریه که مردمی ترین حکومت ها را در میان دیکتاتوری های عربی داشت، از این بلیه در امان نبود. اما لازمه قرار گرفتن جامعه در وضعیت ثبات، تنها بدان نیست که حکومت ها جانشینان خود را در آستین پرورش دهند بلکه به وجود سیاست پیشه گانی مانند دکتر مصدق هم هست که از زی اصلاح طلبی به در نیایند. مهندس بازرگان بعد از هشت ماه ریاست دولت موقت جمهوری اسلامی، وقتی تحملش تمام شد و استعفا داد و رفت، به گفته عزت سحابی به همه همکارانش گفت هر کس را که شورای انقلاب قبول دارد بماند. کشور را نگذارید بی قانون شود. ما چریک نیستیم. نگارنده یک زمان مهندس بازرگان را دید که از جلسه ای برای تعیین تکلیف مهندس امیرانتظام باز آمده بود، شکسته بود، درد می کشید. به خصوص وقتی می دید که امیرانتظام دارد بی سببی در زندان می ماند و به او ستم می شود، چیزها شنیده بود که پشتش را لرزانده بود؛ اما حاضر نبود گامی بردارد که معنایش به هم ریختن کشور و قانون باشد. بعد ها دانستیم که جواب سازمان مجاهدین خلق را که از وی دعوت کرده بود به ماندن در خارج و قبول رهبری آن ها چه داده است. مردان بزرگ کم نبوده اند که از نام و اعتبار خود گذشته اند برای مصلحتی که امکان دارد در زمان خود نادیده نشود. اصلا آنان بزرگ بوده اند به همین خاطر که کینه و خشم در خود راه نداده و همواره در حد دریافت خود مصلحت خلق جسته اند.

دکتر مصدق الگوی تنظیمات اصلاح طلبی 14 May 2012 11:50 AM (12 years ago)

شصت سال است که مردم ایران علیرغم حکومت ها که چشم دیدن دکتر مصدق را نداشته و ندارند، هرگاه نگران سرنوشت و آینده خود می شوند به او و یادگاران رو می کنند که الگو و نماد وطن پرستی است. پیش از او الگو و برانگیزاننده مردم در روزهای سخت، شخصیت های دینی یا اسطوره ای بوده اند. اصلاح طلبان قهرمانان بلند آوازه و موثر تاریخ ایران اند، اگر قائم مقام نام داشته اند یا امیرکبیر، میرزا حسین خان سپهسالار بوده یا میرزا علی خان امین الدوله، دکتر مصدق، علی امینی یا مهندس بازرگان. انقلابیون و تندروها ویران کرده اند و هر چه ویرانی است از آن هاست که قرن ها بر این خاک زجرکشیده حکم رانده اند، و اگر آبادانی هست از آن کسان است که اصلاح طلب و مصلحت اندیش بوده اند. نگاه کنید به نقش آن ها در همین هفتاد سال، رضاخان پهلوی که می توانست در بالای فهرست اصلاح طلبان ایرانی جا بگیرد با برانداختن اولین و تنها پادشاه دموکرات کشور که دموکرات بودنش حاصل کشته ها و مقاومت های مردم در انقلاب مشروطیت بود – عملا دستاورد آن انقلاب بزرگ را از میان برد و چون سلطنت و حکومت [یعنی دولت ] را با هم در دست گرفت دیکتاتور شد و چون دیکتاتور شد دیگر در زمره اصلاح طلبان جا نمی گیرد. پانزده سال طلائی زمان بعد از جنگ جهانی اول را که جهان قدرت ضعیف بود و امپراتوری عثمانی و روس در همسایگی ایران مضمحل شده بودند، موقع جهش بود و دموکراسی به دست آمده ایران می توانست جان بگیرد، به قدرت طلبی رضاخان که وجود مغتنمی برای ایران می توانست بود به هدر رفت. در پایان کار رضاشاه و در حالی که به همتش بسیار چیزها هم ساخته شده بود امنیت و راه و انتظامات اداری و شهرنشینی پادار شده بود، همان ضعفش که به دیکتاتوریش انجامید باعث شد متفقین مانند موش مرده ای بیرونش انداختند. تاریخ به ما می گوید سقوط و فرار رضاشاه که همزمان با اشغال تهران توسط نیروهای روس و بریتانیا رخ داد می توانست فاجعه شود، تنها به یک دلیل نشد. وجود بزرگ مردان اصلاح طلب که صلاح مملکت را بر کینه خود ترجیح می دادند. وقتی رضاشاه عاجز درمانده عذرخواه به خانه فروغی رفت که پیر و رنجور در حبس خانگی بود و به او متوسل شد، نوه فروغی در را بروی دیکتاتور در هم شکسته باز کرد. همان که پدرش را بیهوده و بی دادگاه و بی دفاع رضاشاه دستور داد بکشتند. اما فروغی لگام زد و نگذاشت کینه ها بجوشد. انگلیسی ها به او پیشنهاد تاسیس جمهوری دادند. همه شرایط فراهم بود اما مرد ادیب صلاح را در این دید که فرزند رضاشاه در سلطنت بماند و چنین پنداشت با این جوان سوئیس رفته دمکراسی هم به دست می آید، ساختمان قدرت هم از هم نمی پاشد. به دنبال فروغی، احمد قوام السلطنه و دکتر مصدق هم از تبعید به در آمدند. آن ها هم انقلابی نبودند و وارد گود شدند و ابائی نداشتند که در مقابل فرزند جوان رضاخان تعظیم کنند و او را شاه بخوانند. که این است شرط بزرگی. مگر گاندی چه کرد، مگر ماندلا چه کرد. اما باز چنان که می دانید طبع قدرت طلب و سلطه جو که هیچ با ذات اصلاح طلبی همسو نیست بازی را راند تا جائی که در بیست سال آخر سلطنت همان جوان سوئیس رفته هم تبدیل به دیکتاتوری شد. کسی که با افتخار می گفت کشور را به تنهائی و بی مشاور اداره می کنم و فرصت طلائی تاریخ که همه کشورهای صاحب نفت با آن آبادان شدند، از دست رفت. و چون باز با این تندروئی کشور به لبه سقوط رسید محمد رضا شاه هم جائی جز خانه اصلاح طلبان پیرو دکتر مصدق نداشت. دکتر سنجابی رهبر جبهه ملی پیشنهاد دیرهنگام وی را با دلایل معلوم نپذیرفت، دکتر صدیقی شرطش ماندن شاه بود و سرانجام شاپور بختیار پا جلو گذاشت. اما خیلی دیر شده بود، از عهده دکتر علی امینی و عبدالله انتظام و دکتر شایگان و دیگر اصلاح طلبان خیراندیش هم کاری ساخته نبود. تازه انقلابی بزرگ که فرصت را برای دفن سلطنت غنیمت شمرده بود هم باز به میراث مصدق آخرین اصلاح طلب متوسل شد، به مهندس بازرگان. و اصلاح طلبان توانستند از آن مهلکه انقلاب و خون جوشی کشور را به سلامت برهاندند. همه چیز داشت روال عادی خود می گرفت. اما تندروها باز به خرابکاری وارد میدان شدند. چوبه های دار، گروگان گیری، دعوت جهان به دشمنی، لغو قرارداد ساخت نیروگاه اتمی به این شعار که طاغوتی است و یادگار پادشاهی، تدارک حمله به تخت جمشید و پاک کردن زمین از آثار سلطنت از جمله شاهنامه فردوسی، کشاندن کشور به لبه جنگ داخلی از یادگاران تندروهائی است که در هیات حکومتگر یا حکومت خواه وارد میدان شدند و جشن بزرگ مردم ایران را تبدیل به میدان خون و شهادت طلبی کردند. تندروهای خودی بزودی همدستانی همچون صدام حسین یافتند و حاصلش فرورفتن در جنگ، به هدر دادن خون هزاران جوان مسلمان. افراط طلب ها جز این نیستند، و هر چه بر زبانشان باشد، هر چقدر بوتوکس بر چین و چروک ها بزنند و کسوت بیارایند همین قدر که نفرت می آفریند و وعده بهشت دروغین می دهند جز دوزخ از آنان نمی ماند. با جملاتی شبیه "من شما را دوست دارم" "من همه شما را دوست دارم" "من نوکر مردم هستم" "ایرانیان بهترین مردم جهان هستند" کینه و نفرت و فریب می سازند و برای هدر دادن منابع، به همراهان و آشنایان و باند خود فرصت غارت می دهند و این ها تنها کسانی نیستند که به طفیل پول نفت یک چند حکمرانی می گیرند و خود را در صدر جهان می بینند.دشمنان تندرو آن ها هم در به هدر دادن موقعیت ها با آنان سهیم اند. تاریخ می گوید ایرانیان که هفتاد سال است حکومتگران "ملت نجیب" خطابشان می کنند، زمانی که سرنوشت و هویت شان به موئی بسته باشد از اصلاح طلبان میانه رو دعوت می کنند. بزرگ ترین دیکتاتورهای ایرانی سرانجام به در خانه فروغی می روند و یا آهن تفته و سرخ حکومت را در کف یکی چون شاپور بختیار و یا مهندس بازرگان رها می کنند. این نقش اصلاح طلبان است که به جز خیر مردم نمی بینند. نظری به بالا ندارند. و قرنی است که ترمیم تمام خرابی های تندروها به عهده اینان بوده است. از زمانی که نسیم آزادی از حوالی مدیترانه به آسیا هم رسید جز همین امثال گاندی و مصدق و خاتمی نبودند که سرزمین هایشان را به سامان رساندند. گروه مقابلش جنگ ساخت، ترور وارد میدان کرد، وعده بهشت داد، مردم را کوتاه مدتی هم فریب داد اما سرانجام طشتش به زیر افتاد و باز مردم به نسلی تازه از اصلاح طلبان و میانه روها متوسل شدند. اینک همان روزگار رسیده است. گره خوردن و فروبسته نمودن صحنه سیاسی و اقتصادی کشور، به مردم نوید می دهد که نزدیک است روزهای اصلاح، روزهای بازگشت اختیار به مردم، روزهائی که هر کارمند ساده ای هوس دیکتاتوری نکند، و ثروت مردم صرف انقیاد همان مردم نشود، هر بی سروپائی خود را در آن مرتبه نبیند که سوار بر سیاره ای مردم را بره وار به دنبال خود بکشاند و این نقش عجب را مدام در جام جهان نمایش به نمایش بگذارند. در این میان خطا می کنند کسانی که ایران را همین نمایش دروغ می بینند و می دانند، ایران این سرزمین فریب و وعده نیست. ایران ما هزاران دانشمند جوان است، هزاران راهساز و مهندس عمران اند، هزاران تولید کننده و اقتصاددان، پزشک و مهندس. همان ها که در سخت ترین شرایط، با ندانم کاری و بی برنامگی دولت و تحریم جهانی دارند کاری می کنند که بی مزد و منت است و گرفتار مخدوم بی عنایت اند. سال هائی است که گرفتار طاعونی شده ایم به اسم پوپولیست دریده که آدمی شرم می کند از هویت خود، به گمانم جا دارد بر همان نکته ای تامل کنیم که خشایار دیهیمی در "شهامت مدنی" نوشت. بر اصل شهروندی خود و حقوقی که حکومت در مقابل ما دارد و حقوقی که ما در مقابل حکومت داریم. من گمان دارم و بر این گمان دلایلی دارم که یک سال و نیم آینده زمان جان گرفتن دوباره پیکره اصلاح طلبی است، این بار تجربه بزرگ دو جنبش را هم در ذهن دارد. جنبش دوم خرداد و جنبش سبز. که هیچ کدامشان نمرده اند. شعله هایشان در جان هر خانواده ایرانی که یکی از نسل جوان دارد فروزان است. این نور ها روزی نه دیر و نه دور، یکدیگر را خواهند یافت و دوباره سرودی چنان در میدان آزادی سر خواهند داد. به گمانم غلط نیست که در برابر هر حرکت اصلاح طلبان و نمادهای امروزی شان به کتابچه زندگی مصدق برگردیم. آیا با آن تطبیق دارد. بزودی یکی از درس های وی را با هم می گشاییم.

کابین هشت صدا می آید 30 Apr 2012 3:11 AM (12 years ago)

طرح بالا کار هادی رحمتی است

با خواندن مقاله دلتنگ خشایار دیهیمی که معمولا دیر عصبانی می شود به یادم افتاد چند سال قبل سخنی نوشته بودم. گاه باید به گذشته ها رفت و دوباره خواند و خود را تصحیح کرد. افتاد که سال ها پیش سخنی داشتم. شاید باید هراز گاه به یاد خود بیاورم. کابین هشت، جایی بود تنگ که هنوز بوی نفر قبلی در آن پیچیده بود وقتی واردش می شدیم. اما بوی تلفن خارجه بد نبود و معمولا عطر و ادوکلنی داشت. اما تلفنخانه تهران، بدون پارتی وقت مکالمه خارجی نمی داد. و وقتی وصل می شد نیم ساعتی هی سوال های تکراری خب چطوری؟ هوا اونجا چطوره؟ مدرسه ات خوبه؟ شیطونی نکنی ها، یعنی بکن خیلی زیاد نکن، و خب چطوری... و از آن طرف هم همین بود. موقع برگشتن از تلفنخانه، در درشکه و یا تاکسی همه ش صحبت از خارجه بود و خیال هائی و رویاها. خارجه اما خیلی دور بود، گرچه در خیابان ناصرخسرو کتاب های اطلس قدیمی می فروختند و جلو تلفنخانه کارت پستال خارجه. دبستان بودم هنوز که خبر آمد در خانه با همان تلفن سیاه رنگ آلمانی، که هر دو روز یک بار زنگ می زد و در یک کمد قدیمی حبس بود، می توان گوشی را برداشت و به تلفنچی گفت خارجه را وصل کن. اما تا مدتی کسی حاضر نبود از عادت و تفنن رفتن به تلفنخانه دست بردارد. مدرسه را تمام نکرده، روزنامه نویس شده بودم که معلوم شد با گرفتن دو تا صفر، می توان به خانه احمدخان پسرخاله در ژنو وصل شد. تا مدت ها باور نمی شد چنین تنعمی، ساحر و شعبده باز شده بود این دستگاه سیاه خشن آلمانی. تلفن های چهارشماره ای چند هزارتائی بیشتر در تهران نبود. تفرج بود تا صورت حساب ماهانه آمد و فغان از عارف و عامی بلند کرد که یازده تومان قبض دوماهه تلفن. چه خبره...؟ حالا اما این وسایل خیال و خواب ما را در مهار خود گرفته اند. که اطلاع روزانه از هر کار میلیون ها نفری که در خارج هستند نه برای تهران نشسته ها که برای هم ولایتی های من در کردان ساوجبلاغ هم امری عادی است و روز به روز اهمیت پستچی کم می شود . حالا موبایل ما را می برد در لحظه کنار دانشگاه و در نمایشگاه کتاب حاضر می کند. گوش کن فلانی دارد به علاقه مندانش چه می گوید گوش کن... و گوش می کنی گاهی هم می بینی. دوستی دارم در لوس آنجلس که با اسکایپ در ماه مبارک در جلسات تهرانی ها حاضر می شود، خودش می گفت جوش کبیر با صدای آسیدنصرالله عشقی دارد. در عین حال در گوشه صفحه تلفن همراهت هم تصویر سی ان ان را نشانده ای که دارد زنده تیراندازی های سوریه و تظاهرات منامه را پخش می کند. ااااا زد. اون را نیگا کن داره شلیک می کنه انگار مورچه می کشه بی رحم. از همین راه دیدیم مجسمه صدام داره می افته نه گیر کرد، نیفته تو سر مردم؟ نیگا کن یکی رفته روی شانه صدام ضرب گرفته آن یکی رو داره با لنگه کفش می زنه تو سر مجسمه ش. من در تهران پای تلویزیون بودم و به چشم دیدم لحظه را در یازدهم سپتامبر، وای خدای من یه هواپیمای دیگه داره می خوره به برج.اااا خورد. وای داره دود بلند می شه. دیگه اگر بخواهی هم نمی شود آدم سال های پیش بمانی. دیگر درشکه نیست که ما را به تلفنخانه ببرد. دیگر روزنامه اطلاعات را کسی یک قران نمی خرد تا از آن طریق از دنیا با خبر شود. دیگر آن که از تو دور است و به دلت نزدیک نامه نمی نویسد، روبرویت نشسته و دارد از همان دور به تو نگاه می کند. نمی توانی همان آدمی بمانی که در تلفنخانه کابین هشت بودی. خبر جنگ های اروپا به مظفرالدین شاه سه ماه بعد رسید، خطر آغاز جنگ جهانی به رضا شاه سه روز بعد. به ما در لحظه می رسد. با این همه یکی دارد زور می زند که وارد اتاق من شود و به من بگوید نکن، نبین، نگاه نکن. فریاد می زند و از پول جیب من خرج می کند که مرا مجبور کند دنیا را به چشم او ببنیم، در گوشم می گوید با دنیا دشمن باش، فقط به من نگاه کن دنیا بد است و پر از پلیدی است. سقوط می کند به همین زودی سقوط . اما من دارم دنیا را می بینم. در نگاهش زندگی است خیال سقوط ندارد. پس تو آدم دیگری هستی و حکم دهنده نمی داند و هنوز برایت موعظه می کند. هنوز برایت باید و نباید می کند. هنوز داد می زند. و تو در گوشه مونیتورت می بینی که دنیا دارد می گذرد به شتاب. کسی نمی تواند تو را نگاه دارد. متوقف کند. احمد زید و بهمن اموئی و عیسی سحرخیز دلشان برای دیدار اینترنت تنگ شده. در این عالم حکم محرومیت از خبر و اطلاع رسانی چه معنا می دهد. مثل حکم به نفس نکشیدن برای ده سال. چند تا سایت باز نمی شود، فیلتر شده اند. باز صد نفری دانشی مرد و از برگزیدگان ماموریت گرفته اند که راه هائی اختراع کنند که چشم ما را ببندند که نبنیم. بخند از راهی دیگر برو، فیلترشکن هست. دور بزن و از آدرس دیگر وارد شو. هم الان یکی در سلولی دارد با انگشتانش، در خیال، روی شاسی های کی بوردش می زند. مانند فیلم پیانو و آن نوازنده یهودی که در اردوگاه مرگ روی میز شاسی های پیانو را کشیده بود و روی آن ها می زد و در خیال می شنید. دوستان ما هم در خیال دارند روی کی بوردشان می زنند و چشمشان به مونیتوری است که سیاه و سرد مانده. اما در همین دنیا، بعضی ها که پارتی ندارند پنجاه سال است در تلفنخانه روی نیمکت نشسته اند و در انتظارند که بلندگو صدایشان کند. انتظار آن که از دنیا با خبر شوند. بگذار بنشینند. دیگر کسی به کابین هشت نمی رود. فردا ندارد همین امروز یک ئی میل رسید که فیلم حمله کوسه را ببین . نگاه کردم عجب هیجان انگیز بود در مقابل چشم ما کوسه پای مرد موج سوار را برد. سرگران این صحنه بودم که در گوشه تصویر دیدم نوشته دوربینت روشن است. بلکه این یک سیستم بود و مرا هنگام دیدار آن فیلم ضبط کرد. یعنی دید. یعنی برادر بزرگ آمده است و امروز و فرداست که آقا و دکتر را نشانمان بدهند که دارند گفتگو می کنند. و ما راز بسیاری از حرکات بیرونی را دریابیم. نیازی به زحمت گزارش جلسات قلیان و دیزی نیست.دیگر محرمانه ای نمانده محرم و نامحرمی نمانده به جز عقل نامحرم که می خواهد قبول نکند. ده سال قبل همین مضمون را نوشته بودم برای روزنامه اعتمادملی . در آن جا نوشته بودم "همین روزها دنیایی که قرار نیست سقوط کند دوربین هایش را می فرستد تا صدام را در پناهگاهش نشان دهد و در همان حال دوربین دیگری بن لادن را در مغاکش نشان می دهد که دارد با دست روی خاک نقشه می کشد و نمی بیند که دوربین در هواست و با دست لقمه بر می دارد تا گلوله ای بر سرش بنشیند". حالا این هم مانند همه خواب های ما تعبیر شد. هوش نمی خواست پیش بینی این صحنه ها. الان هم هوش نمی خواهد که بزودی زود همه این بند و منع ها مسخره می شود. خشایار دیهیمی که تا ابد منتظر نمی ماند در کابین هشت صدایش کنند. تا بفهمند که سرنوشت علم و ادب را نمی شود به دست یک پسربچه داد. دستگاهی که مرتضوی و امثال این تربیت می کند و بال می دهد در همان حال این ها را از زمان بیرون می اندازد و سرنوشت بدی را برایشان رقم می زند. آن خنده ماسیده همیشه بر لب مرتضوی نمی ماند. شنیدن خبر این که با این همه دستگاه اداره جاتی می خواهد تعیین کند که چشمه نباشد در نمایشگاه، کتاب های این نباشد آن باشد. معمولا هم کسانی در فکر سلامت اندیشه مردم اند که خود هیچ اندیشه ندارند. فکر می کنند همه دنیا می رود اما تهران همچنان نگران لیست وزارت ارشاد می ماند. اما هنوز نگران لیست وزارت ارشاد می ماند. دنیا همچنان به کام می ماند تا هر کس را موافق ما نبود یا به اوین بیندازیم یا به خارجه رهنمون شویم. اصغر یک دیزی بزن به رگ، این خشایار دیهیمی را هم لق کردیم. صدای خنده می آید. چه کسی بود؟ از کابین هشت دارند ما را صدا می کنند نوبت ماست.

به یاد شاهرخ مسکوب 15 Apr 2012 6:04 AM (12 years ago)

مقاله ای است که در سالگرد درگذشت شاهرخ مسکوب نوشته ام در بی بی سی فارسی

مذاکره با آمریکا 9 Apr 2012 12:34 PM (12 years ago)

این مقاله ای است که در باب مذاکره با آمریکا و سخنان آقای هاشمی نوشته ام در بی بی سی